De vaccinatie van ouderen en kwetsbaren is vertraagd door fouten bij het RIVM en de voorrang die is gegeven aan zorgverleners. Door de keuze van het ministerie om de schaarse vaccins van Moderna in te zetten om 14.000 huisartsen te prikken, liep de vaccinatie in zorginstellingen vertraging op.
Nieuwsuur deed onderzoek naar de vaccinatiecampagne in verpleeghuizen en zorginstellingen voor mensen met een verstandelijke beperking. Tot op heden is niet iedereen daar volledig gevaccineerd. De vaccinatie van een deel van de bewoners verliep traag.
Kinderen van overleden bewoners noemen de dood van hun ouders onnodig. Juist omdat "het beschermen van de meest kwetsbaren" een speerpunt is van de vaccinatiecampagne in Nederland.
"Ik denk dat zijn dood vermijdbaar was", zegt Douwe van Engen over zijn vader, die moest wachten op een prik:
Uit interne verslagen van gesprekken tussen het ministerie, het RIVM en zorgorganisaties wordt duidelijk dat het RIVM er ten onrechte maandenlang van uit ging dat het Pfizer-vaccin niet kon worden gebruikt in zorginstellingen. De reden? De grote verpakkingen. De flacons konden niet opnieuw worden ingepakt in kleinere doosjes die daar nodig waren, zei het RIVM.
Maar dit gebeurde in België en Groot-Brittannië al wél.
En ook volgens experts hoeft het geen probleem te zijn. "Dan ga je dáár kijken, als je niet weet hoe je het moet doen. Dan ga je bellen en dan zeg je: 'Hoe doen jullie dat, hoe pak je het aan?' Het is allemaal niet zo ingewikkeld", zegt oud-RIVM-directeur Roel Coutinho.
Het RIVM doet dat niet.
Eerst niet, dan toch wel Pfizer
In plaats daarvan wordt het vaccin van Moderna gereserveerd voor de hele groep van 230.000 ouderen en kwetsbaren. Maar voor die groep zal te weinig worden geleverd, zo wordt geconstateerd in een intern overleg begin december: "Moderna gaat niet genoeg zijn voor alle ouderen in verpleeghuizen. Een deel wel en een deel niet gevaccineerd [is] politiek gezien niet goed uit te leggen." Toch lijkt dat voor het ministerie van Volksgezondheid en het RIVM geen reden om de strategie te wijzigen.
Een klemmend advies van de Gezondheidsraad eind december is dat wel: het vaccin van Pfizer werkt zo goed dat het echt eerst naar de meest kwetsbare mensen moet. De logistieke beperkingen van Pfizer gaan plotseling overboord en begin januari wijzigt de strategie: Pfizer gaat tóch naar bewoners van zorginstellingen, maar niet naar iedereen.
Vaccins bedoeld voor ouderen naar huisartsen
Want de bewoners van instellingen die hun eigen huisarts nog hebben, krijgen alsnog Moderna. Huisartsenposten vormen teams om deze groep van ongeveer 80.000 mensen te vaccineren.
Eind januari zijn er pas 30.000 doses Moderna binnengekomen. Ter vergelijking: van Pfizer zijn er dan al ruim 500.000 doses beschikbaar. Toch kiest het ministerie er die maand voor om 14.000 huisartsen met voorrang te vaccineren uit de beperkte voorraad Moderna-vaccins. Dat gaat dus ten koste van de vaccins bedoeld voor ouderen en kwetsbaren.
De koepels van zorginstellingen maken zich hier zorgen om, zo staat in de interne stukken. Heeft dit geen nadelige gevolgen voor de kwetsbare bewoners die ook Moderna zouden krijgen? Het ministerie van Volksgezondheid schrijft eind januari in een notitie aan hen: 'Het korte antwoord is NEEN.'
Toch problemen met Moderna
Maar kort daarna zijn er wel degelijk problemen met Moderna. Op 28 januari staat in een verslag dat de vaccinaties "wat langzamer" verlopen "omdat er een beperkte hoeveelheid vaccins is, waardoor er niet extra geprikt kan worden".
Twee weken later (op 11 februari) schrijft het RIVM dat "door schaarste van het Moderna-vaccin" niet overal tegelijk gestart kon worden met vaccineren. Opnieuw een week later (op 18 februari) staat in een verslag: "Veel vragen en onbegrip van instellingen over wanneer ze aan de beurt zijn. Dit is lastig, maar er is gewoon niet voldoende voorraad Moderna om met alle instellingen eerder te starten."
De vertraging van de vaccinaties bij deze bewoners heeft tragische gevolgen, zegt Andrea Reidsma van de belangenvereniging van kleine verpleeghuizen, SPOT. "Het pijnlijke is dat je toekijkt hoe steeds meer groepen voorrang krijgen terwijl jij nog geen duidelijkheid hebt over wanneer je gevaccineerd wordt. En we hebben het hier wel over mensenlevens."