Annephine van Uchelen en Ronja Hijmans
redacteuren kunst en cultuur
Annephine van Uchelen en Ronja Hijmans
redacteuren kunst en cultuur
De Zweedse Greta Thunberg is uitgegroeid tot het boegbeeld van de klimaatprotesten en een factor waar politici rekening mee moeten houden. En het was de Zweedse regisseur Nathan Grossman die haar bij toeval vanaf het begin filmde. In de documentaire I am Greta volgt hij haar vanaf haar allereerste eenzame staking voor het parlementsgebouw in Stockholm. Haar actie zou uitgroeien tot een wereldwijd klimaatprotest door jongeren: Fridays For Future. Thunberg is inmiddels niet meer weg te denken van het wereldtoneel.
"Je moet naar school!" Een grijze vrouw spreekt in 2018 de 15-jarige Greta Thunberg toe terwijl ze in haar eentje naast het bord 'schoolstaking voor het klimaat' zit. Het is haar allereerste stakingsdag. Uit Greta's reactie blijkt meteen dat het haar ernst is. "Waarom zou ik naar school gaan als er toch geen toekomst voor me is?"
In haar hoofd kruipen
Regisseur Nathan Grossman was er vanaf dag één bij. Een toevalstreffer. Via via hoorde hij over Greta's stakingen bij het parlement, in aanloop naar de Zweedse verkiezingen. "Ik herinner me dat ze erg verlegen was, totdat we gingen praten over klimaatverandering. Daarin was ze heel uitgesproken en juist die tegenstelling trok me aan."
Voor hij het weet tourt Grossman samen met Greta en haar vader Svante Thunberg naar wereldleiders en congressen. De pers stort zich enthousiast op de jonge klimaatactivist. "In al die korte interviews bleef Greta nogal ééndimensionaal. Ik wilde graag begrijpen hoe ze de wereld zag en in haar hoofd kruipen om haar innerlijke monoloog te horen", zegt Grossman.
Het leidt tot een portret waarin ook een gewoon 15-jarige meisje is te zien. Zo twijfelt ze welke kleren ze zal kiezen, krijgt ze de slappe lach om een foto met de paus, maar raakt ze ook zichtbaar oververmoeid. Ze voelt zich een roepende in de woestijn en heeft heimwee naar huis en haar geliefde honden.
Klimaatactivist Sytze Fortuin (14): "Ik vond het mooi hoe deze film ook haar kwetsbare kant liet zien. Ze heeft eigenlijk haar leven een beetje opgegeven voor een doel waar ze heel erg in gelooft. Alleen zou het niet haar taak moeten zijn, als kind." Klimaatactivist Elisa Evrengun (13) vond het dapper dat Greta zich zo uitsprak. "Ze is voor mij geen heldin of goeroe, maar ik vind het goed dat ze deze beweging op gang heeft gezet."
'Laserfocused'
Jacquelien van Stekelenburg is hoogleraar Sociale verandering en conflict en doet internationaal onderzoek naar demonstraties, naar die van Fridays For Future in het bijzonder. "Naarmate met name meiden zich sterker identificeren met Greta hebben ze ook het idee dat hun deelname aan protesten effectiever is. Greta is echt een rolmodel."
Dat ze Asperger heeft, een vorm van autisme, ziet Greta zelf als een voordeel. In de film wijst ze een politicus er fijntjes op dat dat ze niet líjdt aan Asperger, maar het eenvoudigweg hééft. Het stelt haar in staat om laserfocused te zijn en alle klimaatinformatie tot in detail te absorberen. Soms wordt Greta's perfectie haar vader teveel. Terwijl er belangrijke mensen op hen wachten, twijfelt Greta lang over de spelling van het woord gasstation in een speech. Vader Svante vindt vooral dat ze moeten vertrekken. Vol onbegrip krult zijn dochter zich op in haar hotelbed en sluit zich af.
De film toont hoe populistische wereldleiders als Donald Trump en Jair Bolsonaro niet schromen om het meisje publiekelijk belachelijk te maken. "Ze heeft een hele authentieke emotionele manier van spreken, die ze ook echt heel gepassioneerd uitdraagt", zegt Van Stekelenburg. "Dat betekent dat ze een emotionele snaar kan raken. Het zijn niet alleen de jongeren, het zijn ook de volwassenen die ze weet te mobiliseren. Mensen zien dat ze veel invloed heeft. In die zin is ze een politieke factor waar ze rekening mee moeten houden, 15 jaar of niet."
Grossman merkte vaak dat belangrijke politici zich geen raad wisten met de directheid van Greta. "Ze gaven haar dan een schouderklopje vanwege haar betrokkenheid zonder verder op de boodschap zelf in te gaan. Toch denk ik dat ze invloed heeft gehad op het klimaatdebat."
Greta's speeches roepen zowel bewondering als woede op. Tijdens de VN-klimaattop in 2019 hield ze haar inmiddels legendarische 'How Dare You Speech':
