Gert-Jan Dennekamp en Pepijn Nagtzaam
Gert-Jan Dennekamp en Pepijn Nagtzaam
Terwijl tienduizenden mensen steeds de straat op gaan, is de Wit-Russische oppositieleider Svetlana Tichanovskaja in Vilnius, Litouwen. "Ik ben bij mijn kinderen en dat is het grootste geluk voor een moeder. Maar mijn hart is in Wit-Rusland", zegt ze in gesprek met Nieuwsuur.
Tichanovskaja is het gezicht van de oppositie in Wit-Rusland. In de campagne zei de oud-lerares nog dat ze liever gehaktballen braadt, dat ze eigenlijk een huisvrouw is. Ze is kersvers in de politiek, maar heeft een man die al 26 jaar alleen aan de macht staat aan het wankelen gebracht.
Plek van opgesloten man ingenomen
De 37-jarige Tichanovskaja staat al maanden lijnrecht tegenover heersend president Aleksandr Loekasjenko. Ze is getrouwd met videoblogger Sergej Tichanovski, die zichzelf had opgeworpen als presidentskandidaat. Dat plan dwarsboomde de regering. De videoblogger zat kortstondig vast, en mocht zich niet kandideren.
Tichanovskaja besloot in het gat te springen. Ze dacht een avond na en registreerde zich - terwijl haar man vastzat - als kandidaat voor de verkiezingen. "Het innemen van de plek van mijn man was een stap waar ik toen geen bijzondere betekenis aan gaf, maar het heeft mensen geïnspireerd", zegt de Wit-Russische terugblikkend.
Het volk heeft mij hoop gegeven en ik geef hun hoop.
In een omstreden overwinning claimde president Loekasjenko 80 procent van de stemmen te hebben veroverd. Tichanovskaja komt volgens de officiële cijfers uit op nog geen 10 procent. Die uitkomst wordt betwist door Tichanovskaja en haar medestanders, die daarna massaal gingen protesteren.
"We hadden de hoop dat de verkiezingen eerlijk zouden verlopen, maar dat áls dat niet zou gebeuren, de mensen de straat op zouden gaan", zegt de oppositieleidster. "Het volk laat zien met hoeveel ze zijn, en op wie zij gestemd hebben."
Tichanovskaja is trots. "We zijn eindelijk wakker geworden en begrijpen dat we niet langer in een land met zo'n leiding kunnen leven", zegt ze:
Enkele dagen na de verkiezingen verdween de 37-jarige politiek activiste. Ze dook later op in Litouwen en er verschenen twee video's. Er werd gespeculeerd dat ze onder zware druk stond. Waarom ze naar Litouwen is gegaan, kan of wil Tichanovskaja niet zeggen.
"Daar heb ik een reden voor die ik misschien in de toekomst zal delen", zegt ze daarover. "Maar vlak na de verkiezingen had ik het erg zwaar. Ik had het gevoel dat het te zwaar voor me was, dat ik had opgegeven. Maar dankzij de mensen uit Wit-Rusland heb ik de kracht kunnen vinden om door te zetten."
De beelden van tienduizenden Wit-Russische burgers die de straten opgaan om tegen Loekasjenko te protesteren vervullen haar met trots. "Ik kan er fysiek niet zijn, maar met hart en ziel ben ik bij hen. Ze gaan niet de straat op voor mij, voor de persoon Svetlana Tichanovskaja. Ik kan een symbool zijn, maar zij gaan de straat op voor hun toekomst. Voor een nieuw, vrij Wit-Rusland."
Mensen voelen zelfrespect, waardigheid. Dat dek je niet af met angst.
Tichanovskaja heeft ook grote zorgen. Ze kijkt met afgrijzen naar het geweld in Minsk. "De regering blijft doorgaan met angst aanjagen en staakt het geweld niet. We hadden nooit verwacht dat er mensen geslagen zouden worden tot ze halfdood of zelfs dood zijn. Er zijn tientallen mensen vermist. Het is een verschrikkelijke situatie, die we niet kunnen vergeven of vergeten."
Drie vrouwen
Hoewel ze nog niet weet hoe het verder gaat, voelt Tichanovskaja aan alles dat het momentum bij de oppositie ligt. Voor het eerst wist de oppositie zich tegen de regering te verenigen. Zij ging de samenwerking aan met Veronika Tsepkalo en Maria Kolesnikova. Ze zijn de vrouwen en campagnemanager van drie mannen die zich van de overheid niet mochten kandideren als presidentskandidaat.
"Eerlijk gezegd denk ik niet dat de drie mannen zich verenigd zouden hebben", zegt Tichanovskaja lachend. "Het is puur toeval geweest dat het om drie vrouwen ging. Dat er achter elke man die zich niet mocht kandideren een vrouw stond. Dat we hun plek konden innemen, tot afspraken konden komen en het volk achter ons konden krijgen."
Ondanks de zorgen en de vrees voor geweld vanuit de regering, verwacht Tichanovskaja dat de Wit-Russische burgers hun angst permanent hebben overwonnen. "Wanneer je de straat opgaat om te protesteren voel je de angst, maar je leert om die angst te overwinnen", zegt ze. De geest is volgens haar uit de fles. "Mensen zoeken rechtvaardigheid, voelen zelfrespect en waardigheid. Dat dek je niet af met angst."
