Met China naar de maan, 'waakzaamheid is geboden'

• Hannah Cammeraat

Sterrenkundige Marc Klein Wolt werkt sinds vier jaar aan zijn droom: met een radiotelescoop doet hij onderzoek naar het ontstaan van het universum aan de achterkant van de maan. Een bijzonder project, want achter de maan is nog nooit onderzoek gedaan.

"Wij doen onderzoek naar de signalen uit het allervroegste heelal, vlak na de oerknal", vertelt Klein Wolt. "Aan de hand van die signalen hopen we te kunnen zien hoe de eerste structuren in het heelal zich gevormd hebben en hoe de eerste sterren en sterrenstelsels zijn ontstaan."

Grootmacht

Die vaak zwakke signalen worden op veel plekken overstemd door andere signalen uit de ruimte. Daarom helpt het om ze op te vangen aan de achterkant van de maan. De sterrenkundige ontwikkelde samen met Eric Bertels van ISIS Space in Delft, de Radboud Universiteit én Astron in Dwingeloo drie speciale radioantennes. En dat in slechts twee jaar tijd.

De speciale radiotelescoop is meegelift naar de maan op een ruimtemissie van China. Dat land wil de nieuwe grootmacht zijn op aarde en daar hoort ook macht in de ruimte bij. Het kleine Nederland is een grote speler op het gebied van astronomie en is daarom interessant voor China.

In de video hieronder laat sterrenkundige Marc Klein Wolt zien wat zijn radio-antenne doet.

De samenwerking met China verliep soms moeizaam, zegt de sterrenkundige. "Dat begon al heel vroeg met het uitwisselen van informatie. Dat was voor China lastig omdat ze de internationale samenwerking op gang wilde brengen maar ze konden niet opeens al hun documentatie naar ons sturen. Dus zij stuurden heel weinig gegevens en daarmee moesten we het doen. Dat was eigenlijk al onmogelijk."

Volgens hoofdontwerper Bertels bereikte de samenwerking een dieptepunt toen de antenne net klaar was en de Chinezen zeiden dat de apparatuur de helft kleiner en lichter moest worden. En dat binnen twee maanden tijd. "In Nederland geldt: afspraak is afspraak. In China gewoon niet", aldus Bertels.

De lift met China naar de maan kost Nederland geen geld, het ontwikkelen van de telescoop kostte wel miljoenen en Klein Wolt betaalt voor de samenwerking nóg een prijs: zijn kennis en technologie. De sterrenkundige is zich bewust van de risico's en benadrukt dat er veiligheidsmaatregelen zijn genomen.

"Er is bijvoorbeeld geen softwarekennis om data te analyseren naar China gegaan. Hetzelfde geldt voor het ontwerp en de technologie achter de radiotelescoop." Maar al te veel zorgen maakt hij zich niet. "Ik heb nog niet gemerkt dat Chinezen mijn kennis hebben gestolen of meegenomen", zegt hij.

Toch is volgens ruimtevaartspecialist Bolder waakzaamheid geboden, de Chinezen werken volgens hem slim onder de radar. "We moeten niet naïef zijn en denken dat ze lieverdjes zijn. Als ze de kans krijgen om ons te gebruiken, zullen ze dat zeker doen. Dus we moeten uitkijken, samenwerking beperken en informatie opdelen", zegt hij.

"Misschien ben ik wel een beetje naïef", zegt Klein Wolt. "Maar het gaat om de balans. En die balans is er zeker. Ik krijg wat ik wil en de Chinezen ook."

Dromen

Ondanks de hobbels en cultuurverschillen hangt de satelliet met de radiotelescoop inmiddels achter de maan en worden de antennes gebruikt. De eerste data komt langzaam binnen. Al duurt het nog even voordat de informatie goed geïnterpreteerd kan worden. "We zien nu vooral signalen van de satelliet en een beetje van daarbuiten. We hebben goede hoop dat we die twee kunnen scheiden en dat we daarmee dan wetenschap kunnen bedrijven", zegt Klein Wolt.

Voor de sterrenkundige is het project sowieso al geslaagd: "In het begin zeiden mensen: 'Je bent hartstikke gek, dat gaat toch nooit werken, Marc?' Dan zei ik: 'Nou ja, we zien het wel. Als alles meezit, waarom dan niet? Je moet toch kunnen dromen?'"

Kijk ook de reportage in Nieuwsuur: