Voor het eerst heeft de Verenigde Staten expliciet gezegd dat het Nederlandse ASML zijn chipmachines niet zou moeten verkopen aan Chinese fabrikanten. Eerder werd al gemeld dat Amerika de Nederlandse regering onder druk zet om de verkoop aan China te voorkomen.
"Ik denk dat de Amerikanen bij ons uittesten hoe ver ze kunnen gaan met het verbieden van handel naar China", zegt Hans Biesheuvel van ondernemersorganisatie Ondernemend Nederland.
Hij spreekt van chantage. "ASML is een privaat bedrijf dat al tientallen jaren zaken doet met China. Ze weten echt wel wat ze doen. Ik vind niet dat je zomaar een ander land de wet moet voorschrijven. We moeten ons niet laten chanteren door de Amerikanen."
Tegelijkertijd heeft hij begrip voor het standpunt van de Amerikanen. "De Chinezen hebben de afgelopen jaren veel gespioneerd en intellectueel eigendom gejat uit de EU en de VS. Dat hebben we te lang laten gebeuren en daar treedt Amerika nu tegen op."
Militaire functie
De ASML-machines die de VS willen tegenhouden zijn de zogeheten extreem ultraviolet (EUV) machines. Ze kosten 120 miljoen euro per stuk en zijn essentieel om de komende jaren de meest geavanceerde chips te kunnen maken. ASML is de enige ter wereld die deze machines kan maken.
Hoe die machine werkt? Nieuwsuur-econoom Mathijs Bouman bezocht twee jaar geleden ASML en kreeg het uitgelegd:
ASML wacht nog op een vergunning van het ministerie van Buitenlandse Zaken om deze machines te mogen uitvoeren. Daarbij is ook de vraag in hoeverre de apparaten een militaire functie kunnen vervullen. Minister Sigrid Kaag voor Buitenlandse Handel erkende al dat de afweging "civiel en militair heel gevoelig" is.
Boudewijn Poldermans, sinoloog en vicevoorzitter van Netherlands China Business Council, denkt dat de VS flinke druk zet op het ministerie om de exportvergunning niet te verlenen. "We zitten klem. We worden onder druk gezet door China om te leveren en door de VS om niet te leveren. Vraag is of, en zo ja welke tegenmaatregelen een van beide landen zullen nemen."
'VS vreest Chinese concurrentie'
Volgens de VS zijn er veiligheidsrisico's als de machines naar China gaan vanwege mogelijke militaire toepassingen, maar het touwtrekken rond ASML speelt ook tegen de achtergrond van de handelsoorlog tussen de VS en China.
"China wil op technologisch gebied leidend worden in de wereld", zegt Poldermans. "Maar op het gebied van computerchips loopt China enorm achter en is het ongelooflijk afhankelijk van anderen. Het land importeert jaarlijks voor 450 miljard dollar aan chips, dat is meer dan aan olie. En Amerika vreest met de aankoop van de ASML-machines concurrentie van China, vooral op militair-technologisch gebied."
Biesheuvel: "We hebben heel lang de luxe gehad dat de Amerikanen onze bondgenoten waren. We zijn een handelsland, we willen die band goed houden. Nu zitten we ineens tussen twee vuren."
