Het katoenplantje dat was ontkiemd op de achterkant van de maan heeft het niet gered. Tegen de temperatuur in de maannacht van 170 graden onder nul was het niet bestand.
Trots had de Chinese ruimtevaartorganisatie CNSA eerder deze week nog foto's gepresenteerd van een bak met ontsproten zaadjes. Voor het eerst in de geschiedenis groeiden er plantjes op de maan, uit zaadjes van de katoenplant die in een ruimtesonde naar de maan waren meegenomen.
Die sonde landde begin deze maand aan de 'achterkant' van de maan, óók al een primeur in de ruimtevaart. Met een robot werd onderzoek gedaan naar het oppervlak en de leefomstandigheden op de maan. De Chinezen willen die informatie gebruiken om er binnenkort een bewoonbare basis te bouwen.
Als we heel lang in de ruimte willen reizen, gaan we afhankelijk zijn van planten.
De Belgische wetenschapper Angelo Vermeulen reageert ondanks het dode plantje enthousiast. "Het project is zeker niet mislukt. Het is nog steeds voor het eerst dat een zaadje is ontkiemd. De Chinezen hebben als eersten laten zien dat het kan."
Hij noemt het een nieuw en belangrijk stadium in de ruimtevaart. "Dat we eindelijk biologie meenemen overal in de ruimte. Als we onze toekomst in de ruimte willen ontwikkelen, is het heel belangrijk dat we ook ecologie, levende biologie gaan meenemen."
Vermeulen werd in 2012 door NASA gevraagd om een Marssimulatie te leiden in Hawaï. Vier maanden lang leidde hij een kleine groep wetenschappers die leefden zoals op Mars, zonder de ruimte in te gaan. Ook doet hij al jaren onderzoek naar ruimtereizen aan de TU Delft.
"De ruimtevaart tot nu toe steunt erg op machines. maar als we heel lang in de ruimte willen reizen, gaan we afhankelijk zijn van planten. En niet alleen voor zuurstof, ook om voedsel te kweken. En dan begint de mensheid zich echt te verspreiden in de ruimte", zegt Vermeulen.
Maanbasis
Er is volgens de wetenschapper een verschil tussen de mens die de maan even bezoekt en terugkeert naar de aarde, en de mens die naar een plek als de maan gaat en daar langer blijft. "En daar planten kweekt en dieren, en eigenlijk een hele kolonie uitzet."
Er zijn intussen veel landen die de ambitie hebben om een bewoonbare maanbasis te bouwen. Vermeulen: "Er is nog een lange weg te gaan natuurlijk. Dit is de vierde maanmissie en het idee is dat de achtste sonde gaat kijken hoe ze een basis kunnen bouwen."
En de Chinezen zijn niet de enigen natuurlijk. Ook de Amerikanen en de Russen willen naar de maan en Europa praat over een moon village. "Dus er zijn allerlei concepten in omloop om op de maan toch een soort bewoning mogelijk te maken", zegt Vermeulen.
In het ruimterecht staat dat je hemellichamen niet als eigendom mag hebben.
Juist daarom ziet Tanja Masson-Zwaan, hoogleraar ruimterecht aan de Universiteit Leiden, nog wel wat beren op de weg. "Er zijn juridische vragen over het besmetten van de ruimte, hoe kan je dat voorkomen? Want van wie is de maan?"
Nu China naast Amerika en Rusland als derde macht in de ruimte aanwezig is, roept dat de vraag op wie daar de baas is, zegt Masson-Zwaan. "Want er zijn mogelijk waardevolle hulpbronnen te vinden, zoals helium-3 en zeldzame edelmetalen."
Regels in de ruimte bestaan er al sinds de jaren 60. "We zijn wel bezig met het opvullen van een aantal hiaten dat er nog is, zeker nu de mogelijkheid bestaat dat we echt hulpbronnen commercieel kunnen gaan gebruiken. Daarom is een specificatie nodig van de regels."
Zo staat er in het ruimterecht dat je hemellichamen niet als eigendom mag hebben. "Als land of bedrijf mag je je niet een stuk van de maan toe-eigenen. Maar het is niet heel erg duidelijk of dat ook van toepassing is op de hulpbronnen die je op of in zo'n hemellichaam zou kunnen vinden", zegt de hoogleraar.
Schadelijke bacteriën
Masson-Zwaan zegt dat het meer richtlijnen zijn dan bindende regels. "Protocollen met beschermmaatregelen waarin staat dat je dingen van de aarde niet zomaar mag meenemen, omdat je daarmee ook schadelijke bacteriën naar de aarde mee terug kan nemen. En er zijn regels over naar de maan brengen."
De zaadjes van de Chinezen stonden volgens Masson-Zwaan daarom in gesealde containers. "Niet zomaar in de maangrond, dat is het protocol."
De regelgeving wordt wel een politiek verhaal, denkt Masson-Zwaan. "Ik denk zelf dat landen toch wel heel erg afhankelijk van elkaar zijn en niets in hun eentje doen. Ook als je deze missie van China ziet, er zit zelfs een Nederlands instrument aan boord van de satelliet die de communicatie verzorgt. Dus er is altijd wel samenwerking."
Het belang van het succesvol ontkiemde plantje is volgens de wetenschapper dat China niet alleen een plantje naar de maan heeft gebracht, maar een heel ecosysteem. "Die leven samen in een zekere afhankelijkheid van elkaar. Zo krijgen we eigenlijk een circulair systeem. Daar moeten we met de wereld naartoe."
Honderd jaar
Vermeulen droomt van een post-planetair stadium en doet daar ook onderzoek naar met de TU Delft. "Dat betekent eigenlijk dat de mensheid op een bepaald moment niet alleen op het oppervlak van de aarde zal leven, maar dat er ook ruimtestations zijn, kolonies, ruimteschepen zodat de mens op meerdere plaatsen zal leven."
Hoe lang dat nog duurt, is onduidelijk. "Dat kan nog wel honderd jaar duren of zo. En in die droom, waarbij mensen op verschillende plekken in het heelal gaan leven, zie ik een belangrijke rol voor de biologie. Niet alleen omdat het ons helpt om te overleven, maar ook omdat het een essentieel onderdeel is van het mens-zijn om samen te leven met de natuur."
