Nederland wil dat Irak westerse IS-strijders gaat berechten, maar volgens de minister van Buitenlandse Zaken van dat land is dat nog niet zo simpel. Irak kent bijvoorbeeld de doodstraf. "Dat is anders dan in andere landen. Wij gaan hiervoor niet onze wetten aanpassen", zegt Mohamed Ali Alhakim in gesprek met Nieuwsuur.
Hij ziet meer problemen: "Ook is er geen internationaal mandaat zoals een VN-resolutie of een Veiligheidsraadresolutie die Irak toestemming geeft om dit te doen. En wat zeggen we tegen ngo's die zich bezighouden met mensenrechten als we iemand uit het buitenland executeren?"
Alhakim was gisteren op bezoek bij onze minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok. Die beaamt dat Irak voor een enorme opgave staat. Daarom wil Nederland geld beschikbaar stellen om politie en justitie in het land te helpen. "Maar daar hebben wij wel randvoorwaarden aan gesteld: een fatsoenlijke rechtsgang en geen doodstraf", aldus Blok.
De Iraakse minister werpt tegen: "Je kan niet tegen ons zeggen: 'Berecht die terroristische strijder uit ons land, maar als blijkt dat hij een misdadiger is en mensen heeft gedood, mag je hem niet executeren. Hou hem 90 jaar gevangen, of 120 jaar.' Daar hebben wij moeite mee."
Duizenden buitenlandse strijders
Volgens Alhakim staat Irak open voor internationale tribunalen voor het berechten van IS'ers. "Maar die werken heel traag. Wij zitten met duizenden buitenlandse strijders. Je krijgt een traag proces dat jaren zal duren. Dat lijkt mij niet de juiste aanpak. Wij denken dat het proces sneller verloopt als landen strijders uit eigen land zelf berechten."
Blok erkent dat dit soort tribunalen veel tijd in beslag nemen. "Er zijn eerder in de geschiedenis internationale tribunalen geweest, daar waar grote misdrijven gepleegd zijn. Neem Joegoslavië en Sierra-Leone. Helaas is de praktijk dan dat het vaak een tijd duurt voordat dat georganiseerd is, daar hebben we hier vrees ik ook mee te maken."
Als Irak bereid is strijders en hun aanhang terug te nemen, waarom kunnen anderen dat dan niet?
Minister Blok organiseerde vorige maand nog een top bij de Verenigde Naties in New York met Alhakim. Ze riepen twintig landen op om een coalitie te vormen voor de berechting van IS-strijders.
"Nederland trekt op met een aantal Europese landen die net als wij willen dat berechting in Irak plaatsvindt, daar waar de misdrijven zijn gepleegd", zegt Blok. "We hebben goed overleg met Irak en hebben gisteren afgesproken dat we dat overleg voortzetten. Maar er zijn ook nog wel een aantal hobbels die genomen moeten worden."
Maar alle diplomatieke inspanning ten spijt lijkt een internationaal tribunaal in Irak nog ver weg. Dat zegt ook de vertegenwoordiger van de VN in Irak, Jeanine Hennis-Plasschaert: "Berechting in Irak via zo'n internationaal tribunaal zie ik voorlopig niet gebeuren. Irak heeft echt heel veel op z'n bordje liggen."
Eigen burgers terugnemen
Een ander heikel punt vormen de vrouwen en kinderen van IS-strijders. Volgens Irak zijn elf landen, waaronder Turkije en Rusland, bereid hen te repatriëren. Het Nederlandse kabinet wil uitreizigers niet terughalen.
Minister Alhakim vindt het een lastig punt. "Als Irak bereid is strijders en hun aanhang terug te nemen, waarom kunnen anderen dat dan niet? Wij roepen alle landen op om hun eigen burgers terug te nemen."
Dagenlange protesten
De discussie over de berechting van buitenlandse jihadisten in Irak, vindt plaats met felle binnenlandse protesten op de achtergrond. Mensen gaan massaal de straat op om te ageren tegen de hoge werkloosheid, corruptie en het gebrek aan sociale voorzieningen. Vooral jongeren protesteren.
Begin oktober vielen al zo'n 150 doden bij dagenlange demonstraties. Sinds vrijdag zijn die protesten weer opgelaaid, met nieuwe slachtoffers tot gevolg. Het totale dodental staat inmiddels bijna op 250. Ook zijn duizenden mensen gewond geraakt. De protesten worden hard neergeslagen door ordetroepen.
Minister Alhakim zegt daarover: "De premier heeft absoluut geen opdracht gegeven tot het gebruik van geweld. De aantallen die u noemt zijn verzinsels van de media. We ontberen training. Binnenlandse Zaken heeft enkele mensen die bij protesten weten wat je moet doen."
Hij bestrijdt dat er sprake is van massale onrust. "Het is het terechte protest van jonge mensen die werk willen. Hun eisen zijn terecht: werk, gerechtigheid, corruptiebestrijding. Ze hebben gelijk. De regering heeft al een plan gelanceerd, maar dat is niet zo simpel. De uitwerking kost tijd, zo is het gewoon."
