"Ze roepen bijvoorbeeld, en dan zeg ik het netjes, 'fucking buitenlander', 'hoer' en dat soort dingen. Of 'reis terug naar je eigen land' en 'je hoort hier niet'. Mensen gaan zich beestachtig gedragen. Ze vergeten dat ze het tegen medeburgers hebben."
De Deense Fatima heeft een Syrische achtergrond en is in Denemarken geboren. Een aantal jaar geleden besloot ze zelf af en toe een nikab (waarbij alleen de ogen zichtbaar zijn) te dragen. Daarmee riskeert zij een boete. Want sinds 1 augustus 2018 geldt in Denemarken een verbod op gezichtsbedekkende kleding. In Nederland gaat donderdag een vergelijkbaar verbod in. De discussie in Denemarken gaat inmiddels een stap verder: moet nu ook de hoofddoek verboden worden?
Het boerkaverbod in Nederland gaat iets minder ver dan dat in Denemarken. Hier geldt het verbod in ziekenhuizen, scholen, overheidsgebouwen en het ov, in Denemarken mogen boerka's (volledige gezichtsbedekking) en nikabs ook niet op straat. "Ik mag geen inkopen doen met een nikab aan", zegt Fatima. "Of naar de speelplaats pal voor m'n woning. Ik mag niet wat ieder normaal mens mag doen."
Eerste jaar 17 boetes
Het eerste jaar werd er 109 keer aangifte gedaan bij de Deense politie. Er waren 22 vervolgingen die niet tot boetes leidden en 17 keer deelde de politie wel een boete uit.
"Er is geen exact aantal boetes dat het verbod tot een succes maakt", zegt politicus Martin Henriksen van de rechts-nationalistische Deense Volkspartij. Hij was de initiatiefnemer van de wet. "Het verbod is een manier om te zeggen dat sommige islamitische waarden hier niet welkom zijn. De Deense maatschappij accepteert het niet als je vindt dat vrouwen altijd bedekt moeten zijn in het openbare leven. Het verbod is een succes omdat de Deense samenleving, de regering en het volk zich uitspreken tegen de radicale islam."
Net als in Nederland komen boerka's en nikabs in het Deense straatbeeld nauwelijks voor. Naar schatting dragen minder dan 200 vrouwen in Denemarken gezichtsbedekking (in Nederland 150 tot 400). Toch, zegt Henriksen, is het verbod juist nu nodig. "Als je de afgelopen tien jaar door Kopenhagen of een andere grote stad loopt, zie je meer en meer vrouwen die een nikab dragen. Het was het juiste moment om in te grijpen."
Ook feminist Vibeke Manniche, die strijdt tegen onderdrukking van religieuze vrouwen, is blij met het verbod. "De wet is belangrijk want het is een sterk symbool, een heel sterk signaal voor ons vrouwen dat er bescherming voor ons is. De nikab, maar ook de hoofddoek, draagt op agressieve wijze uit dat vrouwen minderwaardig zijn."
Fatima ziet het juist andersom. Ze denkt dat alle nikabdragers in Denemarken er zelf voor kiezen. "Vrouwenonderdrukking is dat ze je beletten om je te vormen en te ontwikkelen. Als ik hier zelf voor kies, dan zijn het de politici die me daarin belemmeren. In de naam van de vrijheid ontnemen me ze mijn vrijheid."
Feministen zijn verdeeld over de vraag of het boerkaverbod bevrijdend of juist beperkend is voor vrouwen. Ook in Nederland, zoals je kunt zien in de special hieronder:
Fatima ziet de 17 boetes als een teken dat dragers wél de straat op gaan en de boetes voor lief nemen. "Ik ben er haast trots op. Het laat zien dat moslimvrouwen sterk zijn en zich tegen deze wet verzetten. Het bewijst dat Martin Henriksen en andere politici ons niet kunnen verhinderen naar buiten te gaan. Vrouwen kiezen er zelf voor een nikab te dragen."
Ook Amnesty International en Human Rights Watch hebben zich uitgesproken tegen het boerkaverbod, omdat het strijdig is met het internationaal recht. Elke vrouw moet haar geloof en identiteit kunnen uitdrukken door zelf te kiezen hoe zij zich kleedt, zeggen ze.
"Dat kan Amnesty wel zeggen, maar je bent gek als je de nikab een vrouwenrecht noemt", zegt Henriksen. Manniche: "Ze kiezen er niet zelf voor. Dit is sociale dwang."
Ook een hoofddoekverbod?
Inmiddels gaat de discussie in Denemarken al een stuk verder. Zowel Manniche als Henriksen zouden graag zien dat er ook een verbod op hoofddoeken komt. "Ik hoop en weet dat er een tendens is richting een hoofddoekverbod bij openbare beroepen zoals dokters, sociaal werkers en verpleegkundigen", zegt Manniche. "Het is vreselijk dat er docenten zijn die zo'n hoofddoek dragen, zij dragen uit dat er ongelijkheid is tussen sekses. In een democratie zouden ze de tegenovergestelde signaal moeten laten zien."
Henriksen zou graag nog wat verder gaan. "We kunnen beginnen met een verbod op openbare scholen et cetera, maar ik vind het een goed idee om de hoofddoek compleet te verbieden."
Fatima maakt zich zorgen. "Als de regelgeving deze kant op gaat, dwingen ze vrouwen om steeds meer kleding af te doen die ze graag willen dragen."
Ze blijft zich verzetten tegen het verbieden van gezichtsbedekkende kleding. "Ik vind dat je de wet moet volgen zo lang die niet discrimineert. Als je bijvoorbeeld een wet invoert waarbij zwarten achterin de bus moeten zitten of niet in bepaalde winkels mogen komen, dan moet je je daartegen verzetten. Of het nou om een nikab gaat of een andere wet waarbij minderheden worden onderdrukt."
