Vandaag bevestigde het ministerie van Buitenlandse Zaken dat twee Nederlandse weeskinderen van uitgereisde jihadisten zijn overgedragen aan hun Nederlandse voogd. De kinderen verbleven na de val van het kalifaat "onder erbarmelijke omstandigheden" in een kamp in het Koerdische noordoosten van Syrië.
Het is voor het eerst dat Nederlandse kinderen van IS'ers worden teruggebracht. Minister Ferdinand Grapperhaus van Justitie en Veiligheid zei tot nu steeds dat Nederland vanwege de veiligheidssituatie geen kinderen kon terughalen.
Dit standpunt kan de minister niet lang volhouden, denkt criminoloog en onderzoeker Marion van San. "Want de Koerden gaan de kinderen op een gegeven moment vrijlaten of naar ambassades brengen. Ze kunnen die kampen namelijk niet in stand houden. Alleen al de watervoorziening is een groot probleem. Laat staan voedsel en medische verzorging. Dus ik weet zeker dat er meer kinderen worden gehaald."
Er kleeft wel een risico aan het terughalen van kinderen die deels in het kalifaat zijn opgegroeid, zegt deradicaliseringsdeskundige Omar Ramadan. Vaak hebben de kinderen, zeker de jongens, vanaf een jaar of 9 al gevechtstraining gekregen van IS. Veel van hen hebben trauma's opgelopen. "Maar dan nog kun je je afvragen of je jongens van die leeftijd aan hun lot moet overlaten in de woestijn."
Net als Van San denkt Ramadan dat Nederland uiteindelijk geen andere keuze heeft dan de Nederlandse IS-kinderen terug te halen. "Zelfs als je niet de morele of juridische verantwoordelijkheid voelt om ze terug te halen en je je alleen maar over de veiligheid in Nederland ontfermt, dan moet je realiseren dat als je ze daar laat ze meer tikkende tijdbommen zijn dan als je ze in Nederland re-integreert."
Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch zei recent tegen Nieuwsuur ook dat het niet terughalen van de kinderen uit Irak en Syrië een veel groter risico is. "Daar zullen ze alleen maar verder achtergesteld raken en wellicht radicaliseren", aldus Jo Becker.
"Bovendien", zegt Ramadan, "zijn daar nauwelijks 15-, 16-jarige Nederlandse kinderen. Veruit de meesten zijn jonger dan 4 en een flink aantal is jonger dan 8. Vaak zijn ze daar geboren."
Onveilig gebied
Maar minister Grapperhaus zegt niet actief kinderen terug te willen halen omdat ze in 'onveilig gebied' zitten "waar we dus geen vertegenwoordigers van de Nederlandse regering heen sturen". Het is dan ook opvallend dat Nederland betrokken was bij de Franse operatie om de twee weeskinderen (samen met twaalf Franse kinderen) terug te halen. In een filmpje van de overdracht is een hoge ambtenaar van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken te zien.
"Het lijkt dus wél mogelijk te zijn", zei de advocaat van de familie van de twee teruggehaalde wezen, André Seebregts, tegen de NOS. "Als de goede wil er maar is, en dit lijkt blijk te geven van die goede wil - zowel aan de kant van de Koerden als aan de kant van de Nederlandse autoriteiten. Het zou het begin kunnen zijn van veel meer, ik hoop het."
"Al die jonge onschuldige kinderen moeten terugkomen en het kan wel", zegt Seebregts. Ramadan beaamt dat: "De veiligheidssituatie kan verbeteren", zegt Ramadan. "En de kinderen kunnen ook naar andere, veiligere plekken worden gebracht. Er zijn wel opties."
Het terughalen en re-integreren van IS-kinderen "moet te doen zijn", zegt Ramadan. "Nederland heeft als een van de weinige landen in de EU plannen gemaakt voor de re-integratie van alle ruim 85 Nederlandse kinderen daar. Voor alle kinderen is in kaart gebracht of ze bij grootouders, ooms of tantes kunnen blijven. Heel veel van die families zijn helemaal niet radicaal en die vinden het verschrikkelijk dat kun kinderen daar heen zijn gegaan en kleinkinderen hebben gekregen."
Niet elk kind zal te deradicaliseren zijn, zegt Ramadan. "Een aantal zal trauma's blijven houden en zal een vijandige houding ten opzichte van het westen blijven houden."
"In potentie zijn er dan ook gevaren voor de samenleving. Maar ik denk dat als je ze daar laat, en ze blijven horen dat Nederland ze niet terug wil en ze komen op een gegeven moment op eigen gelegenheid terug, je een veel groter probleem hebt dan als je ze nu op jonge leeftijd terughaalt."
