'Balie-Syriër' Abdelaziz A. was informant van de AIVD

• Eelco Bosch van Rosenthal

  verslaggever

De Syriër Abdelaziz A., die momenteel vastzit op verdenking van deelname aan een terroristische organisatie, was tussen december 2016 en januari 2018 een informant van de inlichtingendienst AIVD. Dat melden bronnen rond het onderzoek aan Nieuwsuur.

A. sprak verschillende malen af met een tweetal AIVD-medewerkers en kreeg bij die gelegenheden ook betaald, in totaal enkele duizenden euro's. Welke informatie hij aan de inlichtingendienst verstrekte en hoe bruikbaar die was is onduidelijk.

Jihadstrijd

Najaar 2017 kreeg Abdelaziz A. landelijke bekendheid toen Syrische activisten zeiden hem te herkennen vanwege zijn jihadistische verleden. Dat gebeurde na een filmvertoning in debatcentrum De Balie in Amsterdam. Ruim een jaar later werd hij opgepakt op verdenking van onder meer lidmaatschap van terreurorganisatie Jabhat Al-Nusra en deelname aan de gewapende jihadstrijd.

Begin 2019 kwam hij opnieuw in het nieuws toen zijn ex-vriendin, journalist Ans Boersma, Turkije werd uitgezet. Volgens het Openbaar Ministerie hielp zij Abdelaziz A. bij het verkrijgen van valse papieren voor zijn komst naar Nederland.

Bevoegdheden

Beatrice de Graaf, als terreurdeskundige verbonden aan de Universiteit Utrecht, is niet verbaasd dat de AIVD contact probeert te leggen met Syrische vluchtelingen. "Ik mag zelfs hopen dat de AIVD met personen uit dit soort netwerken spreekt. Met het oog op het vroegtijdig onderkennen van dreigingen moet de AIVD dit doen en hun bevoegdheden daartoe zijn ook verruimd. Door Syrische informanten te runnen, kunnen ze bijvoorbeeld achterhalen of er over oorlogsmisdaden wordt gesproken. Je wilt geen ongewenste mensen binnenhalen."

De AIVD legde het contact met A. meteen nadat de Syriër in december 2016 een reis naar Saudi-Arabië had gemaakt. In een ambtsbericht van 12 december 2016 schreef de inlichtingendienst dat A. mogelijk een geldbedrag van circa 100.000 euro vanuit Saudi-Arabië mee zou nemen naar Nederland. De herkomst en bestemming van het geld was niet duidelijk.

Onderweg van vliegveld Frankfurt naar Amsterdam haalde een arrestatieteam A. van de weg in de omgeving van Den Bosch. Het geldbedrag werd daarbij niet aangetroffen. Daaropvolgend vroeg een team van de AIVD aan A. of hij ze af en toe van informatie wilde voorzien, onder meer over Syriërs in Nederland. A. zegde toe, en in de elf maanden daarna zouden zeker tien ontmoetingen volgen. Welke informatie A. daarbij verstrekte is onbekend.

Propagandafilmpje

Zo'n elf maanden na A.'s kennismaking met de AIVD werd A. landelijk nieuws nadat hij herkend werd in debatcentrum De Balie. Bronnen rond de inlichtingendiensten omschreven A. toen als "een zwaar geval". De achtergronden daarvan werden duidelijk uit de tenlastelegging in de zaak, afgelopen januari.

Daaruit blijkt dat de AIVD al in 2016 verschillende gesprekken afluisterde die A. voerde met familieleden. Daarin zou hij onder meer vertellen dat hij figureert in een propagandafilmpje van Jabhat Al-Nusra. In een ander audiobestand zei A. gezworen te hebben "niet meer te slachten, geen vrouw, geen man, niemand". Een aantal maanden nadat deze gesprekken werden opgenomen, nam de AIVD voor het eerst contact met A. op.

Peter Plasman, advocaat van A., wil bevestigen noch ontkennen dat zijn cliënt informant was van de AIVD. "Maar hier ga ik wel een punt van maken. De AIVD mag iedereen benaderen als informant, maar er is een eis van proportionaliteit. Met wie ga je als inlichtingendienst in zee? Uit zijn strafdossier rijst het beeld dat hij de tweede man van Al-Nusra zou zijn, hij zou zichzelf als 'slachter' hebben omschreven. Die informatie komt nota bene uit vertrouwelijke gesprekken die door de AIVD zelf getapt zijn."

"Die gesprekken vonden allemaal plaats voordat ze contact met hem legden. Dan komt de vraag aan de orde: als dat zijn profiel is, hoe kan je dan met hem als informant werken? Heb je dan als inlichtingendienst wel een goede inschatting gemaakt?", zegt Plasman.

Rechter

Ongeveer negen maanden na zijn laatste ontmoeting met de AIVD werd Abdelaziz A. opgepakt in zijn woning in Amsterdam op verdenking van deelname aan een terroristische organisatie. Hoogleraar Beatrice de Graaf: "In zekere zin zit er een spanning op het werk van de AIVD aan de ene kant, en het OM aan de andere kant. Maar die spanning is onvermijdelijk. De AIVD heeft echt een andere functie. De AIVD moet vroegtijdig risico's in kaart brengen. Ze moeten investeren in informatiebronnen."

"Het OM heeft een hele andere functie: de openbare orde bewaken. Dat kan met elkaar botsen. De AIVD kan niet garant staan voor iedereen met wie ze praten", zegt De Graaf. Maar volgens haar is daarmee niet gezegd dat A.'s informantenrol door de rechter niet zal worden meegewogen.

"Misschien dat het wordt meegenomen in de strafmaat. Heeft iemand meegeholpen met het in kaart brengen van risico's? Dat zou verzachting kunnen zijn. Maar daarbij is waarschijnlijk wel de vraag of de informant ook echt bruikbare informatie heeft verstrekt."