'In heel Nederland is er geen winkelstraat waar niet illegaal gegokt wordt'

Gokbendes bieden over het hele land illegale weddenschappen aan, zonder grote kans gepakt te worden. Vooral Turkse koffie- en theehuizen vormen het decor van deze illegale miljoenenbusiness. Dat blijkt uit onderzoek van Nieuwsuur en is te zien op undercoveropnamen gemaakt in Turkse theehuizen verspreid over het land.

In Nederland is gokken op voetbalwedstrijden momenteel nog verboden, behalve als dat via de Toto gebeurt. Recent nam de Eerste Kamer een wetsvoorstel aan waardoor andere gokbedrijven vanaf volgend jaar óók een vergunning kunnen krijgen. Tot die tijd is het aanbieden van (online) sportweddenschappen strafbaar.

Toch bieden diverse gokbendes door heel het land voetbalweddenschappen aan via zogeheten gokzuilen. Dat is de verzamelnaam voor de verschillende manieren waarmee illegaal op sportwedstrijden kan worden gegokt: via telefoons, laptops of gokkasten.

Plaats van handeling is vaak het Turkse theehuis. Op veel plekken kan zwart en voor hoge bedragen worden gegokt, buiten het zicht van handhavers, de Belastingdienst of het gezin.

Kijk hieronder de undercoverbeelden die we maakten in een Turks theehuis.

Uit onderzoek van Tilburg University, in 2015 uitgevoerd in opdracht van de Kansspelautoriteit, blijkt dat er op ruim 800 plekken in Nederland illegale gokzuilen worden gerund en dat hier jaarlijks 40 miljoen euro mee wordt verdiend. Er is nauwelijks zicht op de illegale geldstromen of verslavingspercentages. Wel concludeerden de onderzoekers dat er in diverse gevallen zware criminaliteit achter schuilt.

Sinds 2015 heeft de Kansspelautoriteit in totaal 84 onderzoeken laten instellen. In zeventien gevallen werd een sanctie opgelegd, blijkt uit gegevens van de handhavingsinstantie. De Kansspelautoriteit, verantwoordelijk voor het toezicht op het legale en illegale aanbod, erkent tegenover Nieuwsuur dat het moeilijk is het aantal aanbieders van de illegale toto omlaag te krijgen. "Het is een hardnekkig probleem", zegt Marc Merx, hoofd handhaving van de Kansspelautoriteit. "We denken niet dat het erg is afgenomen sinds het eerdere onderzoek, maar overigens ook niet dat het enorm gegroeid is."

Een opvallende uitkomst van het onderzoek uit 2015: het overgrote deel van de gokzuilen wordt gerund en bezocht door Turkse Nederlanders. We spreken met Volkan, hij was tot voor kort eigenaar van een theehuis en wil uit vrees voor repercussies niet dat zijn echte naam wordt genoemd.

Volkan verdiende veel geld met zijn theehuis in een drukke winkelstraat in de Randstad. Niet vanwege zijn koffie of thee, maar omdat bezoekers in een achterkamer flink gokten op internationale voetbalwedstrijden. "1500 tot 2000 euro, dat verdiende ik gemiddeld per week", zegt de horecabaas over zijn gokinkomsten. Tonnen zwart geld harkte hij afgelopen jaren binnen via tientallen vaste spelers uit de buurt. Nooit werd er in zijn theehuis gecontroleerd.

Wie zit er achter het gokken?

Het begon vier jaar geleden allemaal toen Volkan in zijn pas geopende Turkse theehuis bezoek kreeg van een tussenpersoon die zich uitgaf als bookmaker. "Ik kreeg 1500 euro als krediet, zonder rente, en 50 procent van de winst. Dat was een heel aantrekkelijk aanbod voor een beginnende ondernemer", zegt hij nu. "Daarom heb ik gelijk ja gezegd. De bookmaker regelde alle benodigde apparatuur, zoals laptops en printers."

Volkan schat dat er momenteel zo'n vijftig bookmakers actief zijn Nederland. "In heel Nederland is er geen winkelstraat waar het niet gebeurt. Een belwinkel, een kapper, een tabakswinkel, een theehuis, of soms allemaal tegelijk in één straat waar je illegaal kunt gokken."

Criminoloog Toine Spapens herkent het beeld dat Volkan schetst. "Organisatorisch lijkt de wereld van de gokzuilen op een piramidespel." Er zijn tussenpersonen, bookmakers en geldrunners bij betrokken. Grofweg zijn er volgens Spapens twee stromingen actief achter de gokzuilen in theehuizen. "Aan de ene kant zijn er criminele groepen die in de drugshandel zitten en die dan gokzuilen erbij doen. En aan de andere kant zijn er ondernemers die geen criminele achtergrond hebben en die geld ruiken."

Waarom is de pakkans zo klein?

Om alle vormen van gokcriminaliteit en illegaal gokken in Nederland aan te pakken heeft de Kansspelautoriteit dertien handhavers in dienst. "Wij hebben geen observatieteams en geen aftapinstallaties of iets dergelijks. We moeten samenwerken", wijst Merx op de rol van zijn team in een keten van 'samenwerkingspartners' als politie, justitie en de Belastingdienst.

Merx en zijn team werken steeds nauwer samen met gemeenten om de gokzuilen aan te pakken. Afgelopen jaren zijn ambtenaren door de Kansspelautoriteit opgeleid om de systemen beter te herkennen en er sneller tegen op te treden. Volgens de Kansspelautoriteit zijn er afgelopen jaar diverse zaken geweest waarbij gemeenten maatregelen hebben genomen, maar kon het precieze aantallen niet overleggen.

Uit een rondgang van Nieuwsuur blijkt echter dat in de meeste gemeenten de aanbieders van illegaal gokken geen grote consequenties hoeven te verwachten. Meestal blijft het bij waarschuwingen, soms wordt een onderneming gesloten. Van de gemeentes waar we gegevens van kregen, blijken alleen Den Haag en Rotterdam vaker sancties op te leggen.

Volgens criminoloog Spapens is er voor het handhaven op gokzuilen een krachttoer nodig."Je kan de ene winkel wel sluiten maar de volgende dag komt er ergens anders een andere winkel die het gokken aanbiedt. Pak daarom de toplaag aan in plaats van de kleine ondernemers die de illegale gokzuilen aanbieden."

Het kan beter, erkent Merx. Graag zou hij komend jaar meer geïnformeerd willen worden door gemeenten over de uitkomsten van hun onderzoek, zodat zijn handhavingsteam een nog beter beeld krijgt. Ook kijkt hij uit naar de conclusies van het onderzoek naar 'een nieuwe generatie gokzuilen', dat vorig jaar werd gestart door het OM. "Zo kunnen wij veel betere keuzes maken in de aanpak."

Op de vraag hoe het mogelijk is dat een ondernemer als Volkan al jarenlang zonder enige controle zijn gang kan gaan, antwoordt hoofd handhaver Merx: "Wij zijn niet naïef. We weten dat het gebeurt. Dat die ondernemers hier zo lang mee door kunnen gaan is een feit waarmee wij moeten leren leven. We doen ons best met de mogelijkheden die we hebben, in de wetenschap dat je dit soort fenomenen niet uit kunt bannen."