Ze vertrokken naar Nederland om de armoede in hun eigen land te ontvluchten, maar belandden in een hel. De Roemenen Nicu en Ion overleefden een auto-ongeluk waarbij vijf landgenoten om het leven kwamen. In Nieuwsuur vertellen ze voor het eerst hun verhaal.
Nicu Romanescu vertrekt begin dit jaar uit zijn dorpje in centraal-Roemenië om geld te verdienen in Nederland. Na betaling van een bedrag van ruim 200 euro aan een tussenpersoon komt hij terecht bij een Nederlands uitzendbureau. Hij krijgt werk in een slachterij in Helmond. "Ik ging naar Nederland voor een beter leven. We wilden het huis opknappen. We wilden een beter leven in Roemenië."
Ook Ion Serbanoiu uit het Roemeense stadje Orsova probeert aan de armoede te ontsnappen en komt via het Nederlandse uitzendbureau terecht bij dezelfde slachterij in Helmond, waar hij zonder al teveel voorbereiding aan het werk wordt gezet. "Ze zetten me voor die machine en zeiden: 'hier werk je.' Een Roemeen vertelde me wat ik moest doen. Dat was alles."
Nicu en Ion krijgen via het uitzendbureau een woning voor Roemeense arbeiders vlak over de grens, in de Duitse stad Goch, zo'n anderhalf uur rijden van de slachterij. Ze wonen er met veertien tot zestien personen. "Het was een pizzeria geweest en die was in vier kleine ruimtes verdeeld", vertelt Ion. "We hadden een gemeenschappelijke keuken en badkamer. Het waren erbarmelijke omstandigheden."
De Roemenen moeten hard werken en maken lange dagen, zegt Nicu. "We zaten daar met veertien tot zestien personen. We vertrokken 's morgens om half vier en kwamen om acht, negen uur thuis." Ze reizen met een busje dat wordt bestuurd door een van hun collega's. "De chauffeurs stonden ook de hele dag aan de lopende band."
Op 19 maart gaat het vreselijk mis. Na een werkdag in de vleesfabriek botst hun busje op de N270 bij Helmond frontaal op een vrachtwagen. Vijf Roemenen komen om het leven, waaronder drie mensen uit één familie. Ion is op het fatale moment net in slaap gevallen.
"Toen ik bijkwam, stond alles er al. Ambulances, helikopters, mensen. Er lagen twee doden naast me, nog twee voorin en een was uit het raam geslingerd." Volgens Nicu ging het mis door de lange werkdagen. "De oorzaak was vermoeidheid van de chauffeur. Omdat hij moest werken en rijden."
Topje van de ijsberg
Het verhaal van Nicu en Ion staat niet op zichzelf. Sinds 1 januari 2014 is het voor Roemenen mogelijk om in Nederland te werken zonder werkvergunning. Binnen vijf jaar is het aantal Roemeense arbeidsmigranten vertienvoudigd tot ruim 45.000. En zij blijken een kwetsbare groep te vormen.
Cijfers van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en van belangenorganisatie FairWork laten zien dat steeds meer Roemenen zichzelf zien als slachtoffer van arbeidsuitbuiting. "Het is het topje van de ijsberg. We hebben hier met een structureel probleem te maken", zegt hoogleraar criminologie Jan van Dijk, vice-voorzitter van een commissie die aan de Raad van Europa rapporteert over mensenhandel.
Nicu en Ion raken gewond, maar verlaten een paar dagen na het ongeluk het ziekenhuis. Volgens hen gebeurt dat onder druk van het uitzendbureau. Na bemiddeling van hulpverleners grijpt de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid in: de overlevenden worden naar een locatie in Amsterdam gebracht, omdat er mogelijk sprake is van arbeidsuitbuiting.
Op die manier kunnen ze veilig aan de politie vertellen wat er is gebeurd. "De klacht ging over het ongeluk, maar ook over hoe we daar behandeld zijn", legt Nicu uit. "Hoe we moesten reizen, hoe de woning eruit zag. Dus alles."
Geen hulp
Een derde overlevende van het ongeluk doet officieel aangifte tegen het uitzendbureau. De Inspectie en het Openbaar Ministerie besluiten echter dat er te weinig is om het bedrijf voor de rechter te brengen.
Nicu breekt zijn nekwervel bij het ongeluk en kan sindsdien niet meer werken. Net als Ion is hij gedesillusioneerd teruggekeerd naar Roemenië. "Hoe moet ik nu verder? Ik kan niet werken, ik kan me bijna niet bewegen. Het is heel zwaar, ik krijg geen enkele hulp. Wie geeft je wat?"
