De maatschappelijke en economische gevolgen van het afschaffen van of de winter- of de zomertijd zijn niet te overzien. Dat zegt archeoloog en astronoom Marco Langbroek. "Bijvoorbeeld zomertijd in de winter, leidt tot een - ten opzichte van het biologische dagritme gedefinieerd door de zonsopkomst - belachelijk vroeg begin van de actieve dag. Iedereen wordt dan nachtwerker."
Volgens Langbroek is de mens biologisch gemaakt om op te staan met daglicht en met zonsondergang te gaan slapen. "Er zijn diverse studies die laten zien dat vér voor zonsopkomst opstaan voor de doorsnee mens om die reden schadelijk kan zijn, met gezondheidsklachten, variërend van depressie tot diabetes, als gevolg."
Het kabinet moet - na een plan van de Europese Commissie - kiezen: krijgen we permanent de wintertijd, of toch de zomertijd? In een flitspeiling krijgen Nederlanders de vraag of ze de zomer- of de wintertijd als standaardtijd willen. Ook de mening van belangengroepen telt mee.
Minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken, die over de tijd gaat: "Het onderwerp leeft heel erg, daar willen we rekening mee houden." Voor Brussel is de klok blijven verzetten geen optie, voor Den Haag nog wel.
Er ligt dus een voorstel van de Europese Commissie waarin landen zelf mogen beslissen of ze de zomertijd of de oorspronkelijke tijd (de wintertijd) invoeren. Als het aan commissievoorzitter Jean-Claude Juncker ligt is het wat hem betreft altijd zomertijd. Informeel is afgesproken dat alle lidstaten één lijn trekken. Als ze dat niet doen, zou dat de interne markt ontregelen.
Verplichte jetlag
Ollongren: "Het is een voortvarend voorstel van de EC. Maar we hebben te maken met wetgevingsprocesssen, dus we hebben wel wat meer tijd nodig. Binnen een half jaar halen we niet. Ook hebben we nog heel veel vragen."
Anouk Verhaaff heeft haar keuze al gemaakt. Ze heeft een gruwelijke hekel aan de zomertijd en is een petitie gestart die inmiddels door een kleine zestigduizend mensen is ondertekend. "Mensen hebben er meer last van dan dat het nut heeft, die zomertijd. Het is een door de overheid opgelegde, verplichte jetlag. Ik pleit voor de standaardtijd."
Verhaaff staat voor de klas en moet om half zes op. "Tijdens de zomertijd voelt dat als half vijf", zegt ze. "Dat is ook slecht voor je gezondheid, want de tijdzone van Nederland ligt dan twee uur buiten onze natuurlijke tijdzone en daardoor staat de zon twee uur te laat op z'n hoogste punt. Dat ontregelt ons bioritme."
Voor fans van de zomertijd - omdat het dan langer licht blijft - heeft ze een advies.
Ook het bioritme van dieren zou door de zomer- en wintertijd ontregeld raken, omdat ze op een ander moment te eten krijgen. Boer Wilco Brouwer de Koning uit Heiloo, met 175 koeien, bevestigt dat regelmaat voor zijn dieren belangrijk is. "Maar koeien weten echt niet wanneer het zomer- of wintertijd is. Ze kunnen niet klokkijken, dat zei mijn opa al. Maar ze zitten wel in een bepaald ritme."
Bij het vooruit- of terugzetten van de klok smeert hij het uur uit over een paar dagen. "Zodat de koeien er langzaamaan aan kunnen wennen. Want ze weten ook precies wanneer het hun melktijd is." Als hij echt moet kiezen dan heeft Brouwer de Koning een voorkeur voor de wintertijd. "Anders is het veel te lang donker. Dan is mijn halve werkdag voorbij voordat het licht is."
Als Nederland zou kiezen voor de zomertijd als standaardtijd is het op 22 december, de kortste dag van het jaar, pas om 09.45 uur licht (in De Bilt). "We zijn niet de enige sector die daar last van heeft. Ook andere beroepsgroepen hebben er last van. Eigenlijk iedereen die buiten werkt", zegt Brouwer de Koning.
Meer ongelukken
Henk Stipdonk, onderzoeksmanager van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) pleit juist voor invoering van de zomertijd en afschaffing van de wintertijd. "De zomertijd is veel veiliger. Dat is ook onderzocht. Er gebeuren in de wintertijd veel meer ongelukken in het verkeer. Dan moet iedereen in de avondspits altijd in het donker naar huis."
Het aantal verkeersdoden neemt de laatste jaren weer toe. Volgens Stipdonk zou het invoeren van de zomertijd een goede manier zijn om dat aantal te verminderen. Maar met de zomertijd als standaardtijd is het later licht in de winter. Is dan de ochtendspits juist niet onveiliger? "Het is lood om oud ijzer", zegt Stipdonk. "Dat heft elkaar op, want de avondspits leidt tot meer onveiligheid dan de ochtendspits."
In Groot-Brittannië is er onderzoek naar gedaan, zegt Stipdonk. "In de jaren 60 werd daar zomertijd ingevoerd. Vooraf en achteraf onderzoek laat zien dat de zomertijd tot een procent minder verkeersdoden leidt. Dat scheelt in Nederland dan al snel zes doden per jaar."
