Een film die de ergste dag van je leven laat zien. Voor overlevenden van het bloedbad op het Noorse eiland Utøya is het werkelijkheid geworden. Utøya 22. juli is vanaf komende week in Nederland te zien. De film geeft een waarheidsgetrouw beeld van de aanslag die zeven jaar geleden aan 69 mensen het leven kostte.
"Het is lastig uit te leggen wat ik heb meegemaakt. De ernst en gruwelijkheid van die dag is moeilijk onder woorden te brengen. Door deze film krijgen mensen een beter begrip", zegt Ingrid Endrerud, die als overlevende geholpen heeft bij de speelfilm. "Een film is juist een goed medium om zoiets ingewikkelds als die dag te laten zien."
Ze benadrukt dat de film niet staat voor haar verhaal. Het zijn alle ervaringen tezamen van de jongeren die in 2011 op Utøya waren voor een jeugdkamp van de Noorse Arbeiderspartij, toen Anders Breivik om zich heen schoot. De film is pijnlijk realistisch. "Ik voelde een enorme boosheid bij het zien van de beelden. Hoe kon dit gebeuren?"
Het gevoel dat je er zelf bij bent
De film volgt Kaja, een fictief personage. Op het moment dat de kijker haar leert kennen, hebben zij en de andere jongeren op Utøya net gehoord over de bomaanslag in Oslo. Ze denken dat ze veilig zijn, tot er plotseling schoten klinken en mensen beginnen te rennen. De 72 minuten die volgen zijn in één vloeiende take opgenomen.
Die tijdsduur is niet zomaar gekozen, legt de Noorse regisseur Erik Poppe uit. "Toen ik overlevenden interviewde voor de film, hadden veel van hen het over over de tijd die het duurde. Die 72 minuten dat de aanval duurde. Daarom wilde ik het verhaal in één take laten zien, om het gevoel te geven dat je erbij bent."
Hij koos ervoor geen muziek te gebruiken en de dader, op een halve seconde na, niet in beeld te brengen. De naam van Breivik valt ook niet één keer. Poppe heeft zich in zijn film volledig op de slachtoffers gericht. "De slachtoffers bij dat soort incidenten lijken geen gezicht te hebben. Het is zo moeilijk om je in te beelden hoe het is tijdens zo'n aanval. Dat wilde ik zichtbaar maken."
In februari was de film in Berlijn voor het eerst voor publiek te zien. Er volgde applaus, maar ook boegeroep. Sommige journalisten liepen weg omdat ze de film te heftig vonden. Ook niet alle nabestaanden en overlevenden kunnen het aan om de film nu al te zien. Voor Per Anders bijvoorbeeld is het nog te vroeg.
"Als je zo lang in angst hebt gezeten, doet dat iets met je. Om zo'n film te kunnen zien, dan moet je er controle over hebben. Ik wacht tot ik hem thuis kan kijken, zodat ik op pauze kan drukken", zegt Per. Hij wist zeven jaar geleden aan Breivik te ontsnappen door in het water te duiken. Inmiddels is hij gemeenteraadslid voor de Arbeiderspartij.
In onderstaande video vertelt Per meer over zijn ervaringen op Utøya en zie je de eerste beelden uit de film. Lees daarna verder onder de video.
Ingrid begrijpt heel goed dat het voor sommige overlevenden en nabestaanden nog te zwaar is om de film te gaan zien, maar zelf zegt ze dat het meewerken aan de opnamen haar in elk geval heeft geholpen.
"Iedereen die je ontmoet, alle media zeggen: wat erg voor je. Als je dat te vaak hoort, krijg je zelfmedelijden. Een van de belangrijkste dingen voor mij was om me daarvan los te maken en te zeggen: goed, 22 juli is mij overkomen. Maar dat is niet wie ik ben", zegt Ingrid. "Ik draag het de rest van mijn leven met me me, maar het is niet iets wat mij of mijn leven mag bepalen."
