Het kalifaat van IS (Islamitische Staat) staat op instorten. De terreurorganisatie blijft grondgebied verliezen in Irak en Syrië. Westerse experts verwachten dat IS voor het einde van het jaar militair is verslagen. Tegelijkertijd verwachten ze dat de dreiging van IS dan alleen maar toenemen. Zeker voor het Westen.
"Ik denk dat IS ondergronds gaat en weer een klassieke terroristische organisatie wordt", zegt Fawaz Gerges, hoogleraar Midden-Oosten aan de London School of Economics. En daarbij zal IS zich richten op aanslagen. "In Irak en Syrië en in de westerse landen. Het is niet de vraag of IS de komende jaren een rol zal spelen, maar wel hoe lang en hoe krachtig."
Ook islamoloog Joas Wagemakers van de Universiteit Utrecht denkt dat IS vooral op aanslagen zal inzetten. "Daarmee zal de terreurgroep het verlies van een eigen staat willen compenseren. Ze willen in de ogen van de wereld relevant blijven. Maar het is de vraag in hoeverre ze daarin zullen slagen."
We moeten ons voorbereiden op meer aanvallen.
Ook de belangrijkste boodschap van IS zal veranderen, zegt Shiraz Maher, radicaliseringsexpert van het King's College in Londen. "Eerst wilden ze mensen hun kant op krijgen, naar het kalifaat. Maar nu zeggen ze tegen jonge jihadisten dat ze in hun thuislanden acties moeten uitvoeren. Omdat ze weten dat het grote project uit elkaar valt."
"We zien dus niet het einde van IS, maar een nieuwe fase. Een kritische fase voor ons. De bedreiging voor het Westen groeit, zonder twijfel. We moeten ons voorbereiden op meer aanvallen."
Dat IS nederlagen lijdt in Irak en Syrië, betekent niet dat daarmee ook het gedachtegoed verdwijnt. "Een ideologie kun je niet dood maken. Je kunt het proberen te bestrijden, maar het leeft nu eenmaal op internet. En daar blijft het voor altijd aanwezig", zegt Wagemakers. "Bovendien zijn er nog steeds 'strijders' die aanslagen willen plegen namens IS."
Maher vult aan: "Ideologieën worden nooit verslagen op het slagveld." Wel benadrukt hij dat IS een minder succesvol verhaal te vertellen heeft. "In 2014 was het een soort regionale supermacht, krachtig en succesvol. Met een verhaal van overwinning. Nu, drie jaar later, is dat verhaal een stuk minder aantrekkelijk."
In het Westen terroriseren we onszelf. Daarmee geven we ze wat ze willen.
In de aanpak van IS moeten we volgens Gerges een verschuiving maken. "We blijven maar praten over het militaire gevecht. Maar we moeten kijken naar het grotere sociale en politieke gevecht. Dat is de grootste uitdaging."
Hij ziet nog weinig visie op dat gebied. "Donald Trump is geobsedeerd door het verslaan van IS. Maar wat gebeurt er daarna? Wie gaat het machtsvacuüm opvullen dat in Irak en Syrië is ontstaan? Wie gaat het leven opbouwen van al die miljoenen mensen die daar wonen?"
De internationale gemeenschap moet nadenken over die vragen en hulp bieden, vindt de hoogleraar. "Dan heb ik het over leiderschap tonen, maar ook hulpmiddelen bieden om de steden weer op te bouwen en de mensen te helpen."
Aandacht in de media
En wat moeten wij doen, als burgers? Ons vooral niet gek laten maken? "We zijn geobsedeerd geraakt. In het Westen terroriseren we onszelf", zegt Gerges. "Ze willen dat we geobsedeerd zijn en vol van angst. En het lukt ze ook. Op die manier geven we ze wat ze willen."
Daarbij speelt ook alle aandacht voor IS en de aanslagen een grote rol. "Dat is de zuurstof die terreurgroepen als IS en al-Qaida laat bestaan. Elke aanval krijgt ontzettend veel aandacht in de media. Daarmee spelen we ze in de kaart."
Islamoloog Wagemakers sluit zich daarbij aan. "IS zal in de toekomst zich meer richten op terreur en media-aandacht. Dat eerste bepalen zij, dat tweede bepalen wij. Daar is nog iets voor ons te behalen."
