Na een razendsnelle opmars, stichtte Islamitische Staat in de zomer van 2014 in delen van Irak en Syrië een kalifaat. Datzelfde jaar ging Nieuwsuur in een driedelige serie dieper in op het ontstaan, de structuur en de ideologie van IS.
Restanten van al-Qaida
In het eerste deel richt Nieuwsuur zich op de ontstaansgeschiedenis van IS. Die voert terug naar de Amerikaanse invasie in Irak in 2003.
De Iraakse journalist Gaith Abdul-Ahad kan zich nog goed herinneren dat er Amerikaanse tanks door de straten van Bagdad reden. De opkomst van IS, is volgens hem het product van de afgelopen tien jaar.
IS is ontstaan uit de restanten van al-Qaida in Irak. De groep verlegt het strijdtoneel naar Syrië en breekt met al-Qaida. In Syrië groeit IS al snel uit tot sterkste van de honderden strijdgroepen die daar actief zijn. Vervolgens sticht de terreurgroep een islamitische staat in het oosten van Syrië en delen van Irak: het kalifaat.
In de IS-gebieden is de sharia ingevoerd, een wetgeving die gepaard gaat met kruisigingen en zweepslagen, maar ook met relatieve veiligheid voor burgers. Er zijn sociale voorzieningen en er worden belastingen geïnd. IS houdt de staat draaiende met de export van olie uit de gebieden die in Syrië en Irak zijn veroverd.
Wat streven de IS-strijders na? Volgens Shiraz Maher, radicaliseringsexpert van het Kings College in Londen, verschilt de ideologie van IS niet veel van die van al-Qaida of andere jihadistische groepen.
"We kunnen dit in een breder spectrum zien. De strijders geloven dat ze op zowel politiek als militair gebied autoriteit hebben wat de islam betreft. Ze leggen het geloof op staatsniveau op. De islam is voor hen niet iets persoonlijks, maar iets wat de staat controleert en uitvoert."
De islam staat voor veel moslims voor vrede, tolerantie en respect voor anderen. Dat is alles wat IS juist ontbeert.
Op de vraag of IS islamitisch is, zeggen heel veel moslims nee, aldus Joas Wagemakers, islamoloog van de Radboud Universiteit.
"De islam staat voor hen voor vrede, tolerantie en respect voor anderen. Dat is alles wat IS juist ontbeert." Maher sluit zich daarbij aan. "De grote meerderheid van de moslims, zowel in het westen als degenen in de moslimwereld, die leven onder IS, zeggen: dit is geen vorm van islam die wij erkennen."
