"Ze hebben het land gebombardeerd. De terroristen hebben de mensen vermoord. Op de brug, in het parlement, ze hebben gebombardeerd!" Als Can Cumuncu één keer begint over de nacht van 15 juli 2016, houdt hij niet snel meer op. Hij is boos, voelt verdriet, maar is vooral nog altijd trots: "Godzijdank is het verzet dat wij hier in Cengelköy hebben getoond gewaardeerd door heel Turkije".
Cumuncu kan gerust één van de helden van de coup genoemd worden. Als burgemeester van het wijkje Cengelköy in Istanbul, riep hij de mensen naar de hoofdstraat. Ze versperden de weg voor de coup-militairen. Er vielen doden en veel gewonden. Maar Cengelköy speelde zijn hoofdrol in het dwarsbomen van de staatsgreep.
Zo werd Cumuncu een 'gazi', een veteraan van de coup. Deze week staan zijn dorp en de martelaren die de gemeenschap verloor weer vol in de aandacht. Turkije herdenkt de gebeurtenissen van de coupnacht.
Bismillah
"Kijk, hier hebben we de politie-auto's neergezet", vertelt Cumuncu, terwijl hij midden op de hoofdstraat staat. Hij zet zijn wijsvinger tegen zijn lies: "Ik werd op deze plek geraakt, hier doorheen. En ik werd daarheen gesmeten", zegt hij wijzend naar de stoep achter zich. Nog altijd loopt hij moeilijk, maar volgens de dokter zal hij volledig herstellen.
Eerst schoten ze om te verwonden, maar toen kwamen er alleen maar meer mensen. Daarna schoten ze om te doden.
"Eerst hebben we ze verjaagd, door ya-allah-bismillah-allahu-akbar (Oh God, in de naam van de barmhartige en de genadevolle, God is groot) te roepen. Ze trokken zich 100, 150 meter terug."
Er ontstond volgens Cumuncu een gesprek tussen de mensen uit het dorp en de militairen die erlangs wilden. "Ik zei dat ze het moesten opgeven en ik ging er vanuit dat ze ons begrepen hadden. Maar ze kwamen terug en schoten op ons. Ze kwamen om ons te doden."
Natie
In de eethuisjes langs de hoofdstraat van Cengelköy heeft iedereen wel zo'n verhaal. Ze hebben zich met z'n allen verzet, die nacht. "Geen van de winkeleigenaren ging weg toen de militairen dat vroegen. Iedereen belde juist zijn familie, we kwamen allemaal hier naartoe", zegt Ramazan. Hij bakt kokorec, geroosterde schapendarm aan het spit. Het is een populair gerecht hier langs de oever van de Bosporus.
"Eerst schoten ze om te verwonden, maar toen kwamen er alleen maar meer mensen. Daarna schoten ze om te doden", zegt hij terwijl het vet uit zijn kokorec druipt. Hij snijdt er behendig plakken van en hakt ze in kleine blokjes. Op een broodje, wat verse tomaat en kruiden, de verkoop gaat de hele dag door. "Ik was die nacht buiten mezelf. We dachten aan niks anders dan aan onze natie."
Mensen werden neergeschoten, de burgemeester ook. Sommigen in de borst, anderen in het hoofd. Mijn beste vrienden zijn er niet meer. Het was slecht, heel slecht.
Toch heeft Ramazan ook twijfels over wat er na de coup kwam. "Ik denk dat er onschuldigen vastzitten. Terwijl de hoogste mensen nog vrij zijn. De hogere rangen." Ook Turken die de coup van zeer dichtbij meemaakten, zijn niet altijd blij met 'de schoonmaak', zoals de massale arrestaties in Turkije zijn gaan heten. "Mijn vriend bijvoorbeeld, hij was een sergeant. Hij zit al een jaar, en we weten zelfs niet wanneer zijn rechtszaak begint."
Sportkleding
Cengelköy is prachtig gelegen, pal aan de Bosporus. Op de heuvels staan de villa's, zware SUV's schuiven door het dorpje en slaan de zijstraten in naar boven. De hoofdstraat langs het water is volkser, met bakkerijtjes, theehuizen en natuurlijk vissers. Ook Sadi heeft het allemaal gezien. Hij heeft een klein houten bootje waarin hij een paar uur per dag de Bosporus op gaat.
"Toen Tayyip Erdogan verscheen en riep: iedereen de straat op, toen gingen ze. De moskeeën riepen, een gebed en een aankondiging. Toen gingen mensen naar buiten. Mensen werden neergeschoten, de burgemeester ook. Sommigen in de borst, anderen in het hoofd. Mijn beste vrienden zijn er niet meer. Het was slecht, heel slecht."
Sadi is oud, hij kan zich zelfs de coup van 1960 nog levendig herinneren. Daarna volgden er nog twee. En die van vorig jaar. Maar die was in alles anders. "Geen enkele was zoals deze", hij kijkt op van zijn rode petje. "Kan een coup om 6 uur 's avonds plaatsvinden? Plotseling waren er overal soldaten, maar in sportkleding, niet in uniform. Ze hadden geen rang. Volgens mij zijn er militairen bij gelapt, alsof het een oefening was."
Het Turkse volk is nu onder een commandant die ons veel heeft geleerd.
Burgemeester Cumuncu heeft goed geluisterd naar de speeches van de president op televisie. Europa is volgens hem medeplichtig aan de staatsgreep. "De plegers van de coup krijgen er nu een schuilplaats voor vervolging. In Europa worden deze mensen behandeld alsof ze onschuldig zijn. Het is niet gegaan zoals Europa zijn burgers vertelt. Ze doen daar alsof Erdogan een theaterstuk heeft opgevoerd."
"Allemaal bespeling van de perceptie", zegt Cumuncu. "Dat spel is heel slim gespeeld in Europa." Maar de coup heeft volgens hem de ogen van veel Turken geopend. Onder leiding van president Erdogan groeide een nieuw zelfbewustzijn. "Het Turkse volk is nu onder een commandant die ons veel heeft geleerd. We zijn niet dom, we lezen, we onderzoeken. Ze kunnen ons niet meer misleiden."
