Iedere dag krijgen tienduizenden patiënten in de apotheek te horen dat het medicijn dat ze komen halen niet leverbaar is. Die tekorten leiden regelmatig tot agressie aan de balie: schelden, spugen, gooien met medicijnen en zelfs fysieke bedreigingen.
Uit onderzoek van apothekersorganisatie KNMP blijkt dat 75 procent van de apothekersassistenten dagelijks tot wekelijks te maken heeft met woedende klanten. KNMP-directeur Léon Tinke noemt het een zorgelijke situatie.
"Voor sommige mensen is het werkplezier onder nul gezakt. Zo'n 25 procent van de apothekersassistenten zegt nooit voor dit vak te hebben gekozen, als ze hadden geweten wat ze nu weten."
Eerder dacht ik dat ik dit werk tot mijn 67e zou blijven doen, maar nu weet ik zeker dat ik dat niet ga doen.
In de apotheek van Kirsten Kouwen in Ter Aar staan regelmatig boze klanten aan de balie. "Sommige assistenten vertellen dat ze meteen een stap naar achteren doen als bepaalde mensen binnenkomen. Omdat ze weten dat ze zullen gaan schreeuwen, dat het een onprettig gesprek wordt en dat ze daar niks aan kunnen doen."
Assistente Amelina Basic, die werkt in Rotterdam, heeft ook slechte ervaringen. "Mensen zeiden dat ze me zouden opwachten na het werk. Toen was ik wel een beetje bang en heb ik voor de zekerheid mijn man gebeld." Uiteindelijk is er niks gebeurd, maar Basic heeft wel minder plezier in haar werk. "Eerder dacht ik dit werk tot mijn 67e te blijven doen, maar nu weet ik zeker dat ik dat niet ga doen."
Het medicijnentekort neemt tot nu toe ieder jaar toe. Dit jaar loopt het tekort naar verwachting op tot zo'n 750 middelen. Dat is een behoorlijke stijging ten opzichte van vijf jaar geleden: in 2011 waren 242 medicijnen niet leverbaar.
Het schildkliermedicijn Thyrax Duotab is een van de middelen die al lange tijd slecht verkrijgbaar is, omdat de productie stil kwam te liggen. Maar ook met antibiotica en medicijnen tegen borstkanker of epilepsie zijn de afgelopen maanden problemen geweest.
Een apotheek kan uitwijken naar een alternatief middel, maar dat is niet ideaal, zegt KNMP-directeur Tinke. "De patiënt moet dan mogelijk zelf de kosten betalen omdat de zorgverzekeraar het middel niet vergoedt. Ook krijgen sommige mensen bijwerkingen of raken ze van de wisseling in de war, waardoor ze het medicijn minder goed gebruiken."
Veel medicijnen worden tegenwoordig gemaakt in landen als India en China. Als er daar problemen zijn met de productie of een grondstof niet leverbaar is, ontstaan er hier tekorten. Maar er spelen meerdere zaken, zegt Tinke.
"Fabrikanten geven zelf aan dat de tekorten voornamelijk ontstaan vanwege economische redenen. Als ze bepaalde geneesmiddelen niet aan Nederland leveren, wil dat simpelweg zeggen dat Nederland niet interessant genoeg is omdat te prijzen te laag zijn. In andere landen kunnen ze meer aan hun geneesmiddelen verdienen."
De KNMP zegt meerdere voorbeelden te kennen van medicijnen die waarschijnlijk niet in Nederland, maar wel in het buitenland te krijgen zijn. Nefarma, de brancheorganisatie van farmaceutische bedrijven, spreekt die beweringen tegen. "Ik heb daar nog geen bewijs voor gezien", zegt directeur Gerard Schouw.
Ook het zogeheten voorkeursbeleid speelt een rol bij het ontstaan van het tekort. Dat houdt in dat de zorgverzekeraar bij een bepaalde ziekte één, vaak patentvrij, medicijn kiest dat een patiënt vergoed krijgt in plaats van meerdere alternatieven. Het beleid is bedacht om de als maar stijgende kosten een halt toe te roepen.
Om het medicijntekort tegen te gaan, komen de apothekers nu met een nieuw voorstel. Ze willen dat de zorgverzekeraars in de toekomst voor een bepaalde ziekte meerdere medicijnen vergoeden. "Dat kost 15 miljoen euro, maar afgezet tegen de 4 miljard die we aan medicijnen besteden, valt het best mee", zegt Tinke.
Directeur Schouw van Nefarma noemt het een verrassend voorstel. "Het is zeker het onderzoeken waard." Hij heeft ook begrip voor de situatie. "Als je als apotheker maar een geneesmiddel in de la hebt liggen en dat middel is op, dan moet je nee verkopen aan de patiënt. Als je een paar alternatieven hebt, hoeft dat minder vaak."
Ook Zorgverzekeraars Nederland is bereid om het voorstel te onderzoeken, maar wijst er wel op dat extra kosten worden doorberekend aan de premiebetaler. "Wij zullen altijd onze verantwoordelijkheid nemen en vinden het belangrijk dat patiënten het middel kunnen krijgen dat ze nodig hebben tegen een betaalbare prijs."
Het voorstel zal worden ingediend bij de werkgroep die zoekt naar een oplossing voor het medicijntekort. Daarin zitten onder meer het ministerie van Volksgezondheid, zorgverzekeraars, apothekers en geneesmiddelenfabrikanten.
