Wilders spreek in Hongarije over formatie • Formerende partijen gaan zich voorbereiden op de 'finaleweek'

Wilders spreekt op CPAC-conferentie over formatie in Nederland

Naar de speech van Wilders op de Conservative Political Action Conference (CPAC) in Hongarije werd door veel mensen met belangstelling uitgekeken. Zou Wilders voor zijn politieke partners in de kabinetsformatie te ver gaan met zijn teksten of niet? Wilders richtte zich in zijn toespraak op Nederlandse journalisten. "Die denken dat ik met uitspraken de onderhandelingen in gevaar ga brengen. Maar dat zal ik niet doen. Een grote partij zijn brengt grote verantwoordelijkheid met zich mee." Hij zei dat hij hoopt dat de onderhandelingen met VVD, NSC en BBB slagen.

Nu geen onderhandelingen; tweede recesweek wordt 'cruciaal'

Het Centraal Planbureau rekent de komende dagen maatregelen door die in de formatie op tafel liggen. Er zijn dan geen officiële onderhandelingen tussen PVV, VVD, BBB en NSC onder leiding van de informateurs Van Zwol en Dijkgraaf.

In de week van 6 mei (de tweede week van het reces in de Tweede Kamer) worden de gesprekken hervat. De informateurs beschouwen dat als een "finale" en "cruciale" week. Dijkgraaf en Van Zwol hebben van de Tweede Kamer tot 15 mei gekregen om hun verslag af te ronden.

Informateurs: 6 mei begint 'finale week'

De komende anderhalve week moeten de vier formerende partijen zich voorbereiden op de "finale week" van de formatie. In de week, die begint op maandag 6 mei, zal er "politiek moeten worden onderhandeld" over de onderwerpen die voorliggen en "de financiële puzzel", zei informateur Richard van Zwol.

De komende dagen rekent het Centraal Planbureau mogelijke maatregelen door. "Daaruit moet vervolgens worden gekozen." Dat is volgens Van Zwol voor een deel "een soort uitruil" tussen wat partijen belangrijk vinden, waarbij uiteindelijk het totaalplaatje financieel moet kloppen.

Of ze eruit gaan komen, weten de informateurs niet, maar ze zeggen wel vertrouwen te hebben. "Anders gingen we nu niet alles voorbereiden voor een cruciale week. Maar geen garanties." En op 15 mei is dan duidelijk: "lukt het, of lukt het niet?" Op 15 mei loopt de deadline af voor het verslag van de informateurs.

Personele kwesties

Mede-informateur Elbert Dijkgraaf zegt dat het vertrouwen tussen de partijleiders onderling is gegroeid de afgelopen tijd. "Zonder nou te zeggen dat het 100 procent is. Maar ze snappen beter van elkaar hoe ze in het verhaal zitten."

Van Zwol zei desgevraagd verder dat er aan tafel nog niet over premierskandidaten gesproken is. "Eerst de inhoud, dan de personele kwesties."

Officiële gesprekken voorlopig klaar, maar 'er gebeurt de komende dagen van alles'

De komende dagen zijn er even geen onderhandelingen met de vier partijen en de informateurs. "Het zal nog een aantal dagen duren voordat we weer samen gaan onderhandelen", zei NSC-leider Omtzigt vandaag na afloop van de gesprekken. Dat komt onder meer doordat het mei-reces van de Tweede Kamer vrijdag begint en doordat het CPB even nodig heeft voor hun doorrekening van de formatieplannen.

Toch gebeurt er de komende dagen "van alles", zei Omtzigt. "Maar u zult ons niet zien." Hij hintte op informele gesprekken tussen partijen. De NSC-leider herhaalde nog maar eens dat ze er pas uit zijn met zijn vieren als ze er overal uit zijn. Want alles hangt met elkaar samen en "de moeilijke dossiers worden op het eind tegelijk opgelost".

Asieldiscussie nog niet klaar

De asieldiscussie is nog niet beslecht aan de formatietafel. NSC-leider Omtzigt zei vandaag dat hij vasthoudt aan de "basislijn" ten aanzien van de rechtsstaat die de partijen in januari zijn overeengekomen. Daarin staat onder meer dat verdragen en Europese wetgeving worden gerespecteerd.

"Voor mij staat die basislijn niet ter discussie", aldus Omtzigt. Hij rekent erop dat dit ook geldt voor de andere partijen aan de onderhandelingstafel, omdat die er ook hun handtekening onder hebben gezet.

Over de noodzaak van minder migratie zijn de partijen het eens, benadrukte de NSC-voorman. Maar over de maatregelen om dat te bereiken hebben ze nog altijd "pittige discussies".

Migratie is gisteren weer besproken door PVV, VVD, NSC en BBB. Geen van de partijen wil zeggen of er schot zit in die onderhandelingen. Wel benadrukte PVV-leider Wilders vandaag nog maar eens dat er "een stevig pakket" moet komen, anders is dat voor hem een breekpunt. "Dan komt er geen kabinet."

CPB verwacht eind volgende week doorrekeningen van formatieplannen

Het Centraal Planbureau verwacht eind volgende week doorrekeningen af te hebben van de formatieplannen. Dat zei CPB-directeur Pieter Hasekamp na afloop van zijn gesprek met de informateurs. Het is gebruikelijk dat het CPB de economische en budgettaire effecten van regeerakkoorden doorrekent.

Volgens Hasekamp maakt het niet veel uit voor het werk van het CPB dat drie van de vier formerende partijen hun verkiezingsprogramma niet hebben laten doorrekenen. "Er komen in een formatie altijd nieuwe plannen op", zei hij. "Ik verwacht geen grote problemen."

Gemeenten, provincies en onder meer NS en ANWB willen fors geld voor mobiliteit

Als het komende kabinet niet met fors mobiliteitsbeleid komt, slibt het land dicht. Dat stellen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Mobiliteitsalliantie, een samenwerkingsverband van 25 partijen waaronder de ANWB, NS en de Fietsersbond.

De organisaties zeggen dat het komende kabinet voor grote opgaven staat, zoals woningbouw, verduurzaming en leefbaarheid. "Mobiliteit vormt een essentiële pijler voor al deze maatschappelijke opgaven en is de levensader van onze samenleving", vinden ze.

Ze stellen dat er jaarlijks alleen al 2 tot 3 miljard extra nodig is voor beheer en onderhoud van de bestaande infrastructuur, nog los van investeringen in uitbreiding en vernieuwing.

Informateurs mikken op 15 mei: 'Pas op het eind knopen doorhakken'

De informateurs richten zich nog steeds op 15 mei als datum voor een eindverslag. De onderwerpen asiel, bestaanszekerheid en financiën zijn nog niet afgerond; er worden "pas op het eind knopen doorgehakt" aldus Van Zwol en Dijkgraaf vandaag na de gesprekken. De besprekingen gaan heel goed, aldus Dijkgraaf. Op vragen over een plan om maatregelen te nemen vanuit een 'asielcrisis' die kan worden uitgeroepen wilden de informateurs niet inhoudelijk niet ingaan. Wel liet Van Zwol los dat hij niet meegaat in stellingen dat er "niets zou kunnen".

Van Zwol en Dijkgraaf willen niet zeggen of er een plan op tafel ligt om rond asiel een "crisis" uit te roepen en op basis daarvan maatregelen te nemen. "Zoals altijd ligt er van alles en nog wat op tafel."

Gesprekken klaar voor vandaag, migratie-onderhandelingen lijken nog niet afgerond

De gesprekken zitten er voor vandaag weer op, morgen praten de leiders van PVV, VVD, NSC en BBB verder. Vandaag sprak het viertal over migratie en asiel. NSC-leider Omtzigt hintte erop dat dat onderwerp nog niet is afgesloten.

"Ik ga niet over de stand van de onderhandelingen", zei Omtzigt na afloop van de gesprekken. "Maar als we er over asiel uit zouden zijn, dan denk ik dat we er over alles uit zijn." En zover lijkt het niet te zijn, aangezien er morgen weer verder wordt onderhandeld.

Volgens VVD-leider Yesilgöz voelen alle vier de partijen dat deadline nadert. "We beseffen allemaal dat we echt naar buiten moeten komen met een verhaal", zei ze. "Of dat we zijn we vastgelopen, maar dat wil echt niemand volgens mij. Ik zeker niet."

De informateurs willen half mei klaar zijn met de gesprekken en hun verslag af hebben.

Vier partijleiders zeggen niks over asielcrisis-voorstel

De formatiegesprekken zijn weer begonnen. Geen van de vier partijleiders zei inhoudelijk iets over de verregaande voorstellen over asiel en migratie die op tafel liggen. Vandaag spreken de partijen over deze thema's en gisteravond werd bekend dat één voorstel is om de gang van zaken rond asiel als 'crisis' te bestempelen.

PVV-leider Wilders wilde er inhoudelijk niets over zeggen. "Ik vind het verschrikkelijk wat er allemaal op straat ligt", wilde hij wel kwijt. De drie andere fractievoorzitters liepen langs de verzamelde pers zonder iets te zeggen.

Onderhandelaars bepreken onder meer vergaand asielplan

De vier partijen zullen vandaag onder meer over een vergaand plan spreken om alles rond asiel als 'crisis' te bestempelen, zodat er rigoureuze maatregelen genomen kunnen worden. "Bijvoorbeeld: een tijdlang geen nieuwe asielaanvragen meer behandelen", zegt politiek verslaggever Ewoud Kieviet in het NOS Radio 1 Journaal.

Het kabinet Rutte IV, dat nu demissionair is, heeft hier twee jaar geleden ook naar gekeken, maar concludeerde toen dat dit alleen in een "echte crisissituatie" kon, zoals in een oorlog. "Het is dus een beetje juridisch grijs gebied", aldus Kieviet. "Het kan ook zijn dat een rechter dit na een tijdje weer terugdraait, maar de onderhandelende partijen willen er dus wel serieus naar kijken."

Morgen ligt heet hangijzer migratie en asiel weer op tafel

Dinsdag komen de vier formerende partijen weer bij elkaar. Dan staat opnieuw het onderwerp asiel en migratie op het programma, zeggen de informateurs Van Zwol en Dijkgraaf. Toen daar vorige week over gesproken werd, verliet PVV-leider Wilders boos de besprekingen. Het ging "helemaal de verkeerde kant op", zei hij daarover. De PVV wil vooral de komst van asielzoekers naar Nederland fors terugdringen en het liefst helemaal stoppen.

Maar ook morgen is het niet de bedoeling dat er al knopen worden doorgehakt over dit hete hangijzer. "Het worden geen afrondende besprekingen", zegt Van Zwol. Naast asiel en migratie gaat het morgen ook over het begrotingsbeleid, de economie en het vestigingsklimaat.

De informateurs bevestigen dat er in het meireces "grotendeels" doorgewerkt moet worden. In die periode gaat het Centraal Planbureau (CPB) ook een aantal "varianten" van de plannen doorrekenen die door de partijen zijn aangedragen. Dat is opmerkelijk, want de PVV en de BBB zijn geen fan van de modellen die het CPB gebruikt. Ze hebben hun verkiezingsprogramma's er ook niet laten doorrekenen.

Informateur Dijkgraaf beklemtoont nog een keer dat er op nog geen enkel onderwerp knopen zijn doorgehakt. "We hebben steeds gezegd: we doen niet aan deelakkoorden. De knopen worden pas definitief doorgehakt in de laatste dagen voor 15 mei, als de deadline verstrijkt. Maar de puzzel wordt wel steeds duidelijker.

Wilders doet inderdaad aangifte tegen Timmermans

De PVV-leider deelt op X een brief van het advocatenkantoor Loonstein aan de hoofdofficier van justitie in Arnhem. Daarin doet hij strafrechtelijke aangifte tegen GroenLinks-PvdA-leider Timmermans wegens opruiing. Aanleiding is de toespraak van Timmermans, zaterdag op het partijcongres in Apeldoorn. Hij zei toen dat hij niets zou nalaten om te voorkomen dat Wilders premier wordt in Nederland.

Volgens Wilders heeft Timmermans daarmee opgeroepen tot geweld, of kunnen zijn uitlatingen op zijn minst worden opgevat als een oproep om strafbare feiten tegen hem te plegen.

Timmermans heeft benadrukt dat hij alleen parlementaire middelen wil inzetten om te voorkomen dat Wilders premier wordt. "Dit doet Wilders altijd als hij kritiek krijgt. Dan slaat hij om zich heen", zei Timmermans gisteren.

Het is niet de eerste keer dat Wilders aangifte doet tegen een collega-politicus. Zo deed hij in 2017 aangifte tegen premier Rutte, omdat die Nederlanders in de kou zou laten staan en migranten en asielzoekers zou voortrekken. Die zaak werd door het Openbaar Ministerie geseponeerd.

Omtzigt: ook in meireces doorpraten, anders halen we het niet

De besprekingen zijn voor vandaag weer klaar. Na afloop beantwoordt alleen Omtzigt vragen van de pers. "We hebben prima gesproken", zegt hij. Gezien de secondanten die mee naar binnen gingen, valt op te maken dat er ook over de zorg gesproken is. Zo schoof Fleur Agema aan, zij is zorgwoordvoerder van de PVV in de Tweede Kamer.

Omtzigt zegt dat het nog steeds de bedoeling is om de deadline, 15 mei, te halen. Maar dan moet er wel doorgepraat worden in het meireces, dat eind deze week begint en twee weken duurt. "We gaan het niet redden als we twee weken op onze handen blijven zitten", zegt de NSC-leider.

Wilders: advocaat onderzoekt aangifte

PVV-leider Wilders heeft aan zijn advocaat gevraagd gevraagd om te kijken hoe een aangifte tegen GL-PvdA-leider Timmermans eruit zou kunnen zien. "Daar zal ik later vandaag op terugkomen", zei hij voor aanvang van de formatiegesprekken vandaag.

Timmermans zei zaterdag op zijn partijcongres dat hij "niets zou nalaten om te voorkomen dat Wilders aan de macht komt in Nederland". De PVV-leider ziet dat als een oproep tot geweld, maar Timmermans ontkent dat.

Wilders zei er vandaag over dat het "op zijn minst opruiing" is. "'Niets nalaten' vind ik echt een hele foute opmerking. We hebben eerder gezien wat er met mensen als Pim Fortuyn is gebeurd toen zij ook op de man werden gedemoniseerd."

BBB-leider Van der Plas refereerde ook aan Fortuyn, die in 2002 werd vermoord. "Het kan voor iemand, een gek, een vrijbrief zijn."

NSC-leider Omtzigt en VVD-leider Yesilgöz zeiden vanochtend niets tegen de verzamelde pers.

Goedemorgen, week 22 van de formatie begint

Sinds de verkiezingen van 22 november zijn inmiddels vijf maanden verstreken. Toch is het onduidelijk of er zicht is op een nieuw kabinet, want de onderhandelingen lopen stroef. Volgens ingewijden wordt het opnieuw een spannende week. PVV, VVD, NSC en BBB zullen zo langzamerhand moeten bepalen of een rechts kabinet wel of niet haalbaar is. Struikelpunten zijn nog steeds vooral migratie en de financiële speelruimte van het nieuwe kabinet.

Ondertussen klopt de nummer twee van de verkiezingen, GroenLinks-PvdA-leider Timmermans, steeds nadrukkelijker op de deur. Op het congres van zijn linkse combinatie, zaterdag in Apeldoorn, stelde hij dat de vier "ons land niet eindeloos aan het lijntje" kunnen houden. "De vraag is: wanneer gaan VVD en NSC dat ook inzien?" Timmermans vindt dat het moment nabij is dat Wilders het recht verspeelt om het voortouw te nemen.

's Avonds kondigde Wilders op X aan dat hij aangifte wil doen tegen de GroenLinks-PvdA-voorman, omdat die in zijn toespraak zei dat hij "niets zou nalaten om te voorkomen dat Wilders aan de macht komt in Nederland". Wilders ziet dat als een oproep tot geweld, maar Timmermans ontkent dat. "Dit doet Wilders altijd als hij kritiek krijgt. Dan slaat hij om zich heen. Mijn middelen zijn altijd parlementair en niets anders", liet hij weten.

Vanochtend ontvangen de informateurs Van Zwol en Dijkgraaf de vier partijleiders voor een gezamenlijk gesprek. Eerder werd nog overwogen om deze week een paar dagen buiten Den Haag te onderhandelen, bijvoorbeeld op landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum, maar volgens ingewijden is dat plan verlaten.