Rutte waarschijnlijk nog naar EU-top • Formatiedebat in eindfase

Rutte hoogstwaarschijnlijk nog na debat door naar Brussel

Rutte gaat hoogstwaarschijnlijk na het formatiedebat straks alsnog naar Brussel voor een EU-top. Een woordvoerder laat weten dat de VVD-leider daarheen gaat als dat met het oog op het tijdstip nog zin heeft.

De top is al de hele dag bezig, maar Rutte liet zich vanwege het Kamerdebat - waarin hij tot formateur benoemd moet worden - vervangen door premier De Croo van België. Het debat zit nu in de eindfase, dus kan Rutte zich waarschijnlijk nog bij zijn mede-regeringsleiders voegen.

Het debat in de Kamer is voorbij. Later vanavond wordt er gestemd over een reeks moties, waaronder de moties die zijn ingediend in het formatiedebat. De uitslag daarvan is uiteraard te lezen op NOS.nl.

Ploumen en Dassen vragen informateur naar bestuurscultuur

"Als de nieuwe bestuurscultuur alleen maar voelbaar is in deze zaal, is er niets veranderd", zegt PvdA-leider Ploumen in gesprek met informateur Remkes. Ze sluit aan bij kritiek van Volt-leider Dassen, die de nagestreefde nieuwe bestuurscultuur aanhaalt. Dassen wijst erop dat het tijdens het debat "nieuws regent", onder meer over de coronastrategie van het kabinet en de evacuatie uit Afghanistan.

Naar aanleiding daarvan stellen Ploumen en Dassen de informatieplicht van het kabinet naar de Tweede Kamer aan de kaak. Ploumen benadrukt dat het debat over de bestuurscultuur niet is ontstaan doordat de Kamer een taak heeft verzaakt, maar doordat het kabinet de Kamer beter had moeten informeren. "Waar het om gaat is dat de mensen die hun vertrouwen in de politiek helemaal kwijt zijn, dat moeten terugkrijgen", aldus Ploumen.

Remkes benadrukt dat deze bestuurscultuur niet is ontstaan onder de kabinetten-Rutte, of in Den Haag. Het speelt volgens hem ook in de provincies en gemeenten waar ook de PvdA bestuurt. Kamervoorzitter Bergkamp vraagt Remkes om niet het politieke debat op te zoeken.

Baudet (FvD): ik deel wereldbeeld van coalitie niet, maar blijkbaar willen mensen dit

"Ik dacht: laat ik vriend en vijand verrassen door te vertellen wat ik goed vind aan het regeerakkoord", begon Forum voor Democratie-leider Baudet zijn bijdrage aan het debat, volgens Kamervoorzitter Bergkamp net op tijd om nog het woord te kunnen krijgen. Zijn lof was voor het coalitieplan om meer geld vrij te maken voor aandacht voor de Nederlandse geschiedenis.

Buiten dat compliment, had Baudet weinig warme woorden voor de plannen van de coalitie. Hij wil niet dat "de migratie doorgaat", dat "de EU doorgaat" en hij gelooft niet dat corona een groot probleem is waarvoor vaccinatie een oplossing is.

"Het hele wereldbeeld, de hele geschiedopvatting waar dit uit voortkomt: ik deel het niet. Het is niet mijn visie. Het is heel gek om wakker te worden in een wereld waarin je toch lang hebt meegedraaid. Je dacht dat je wel min of meer in tune was, maar dat ben ik dus blijkbaar niet, want een overweldigend deel van de bevolking stemt hierop", aldus Baudet. "Blijkbaar willen mensen dit. Het gaat maar doen, wij gaan het volgen."

Klaver wil visie, 'afrekenbare doelen' en doorrekeningen van plannen zien

Ook in de bijdrage van GroenLinks-leider Jesse Klaver is er opnieuw aandacht voor de plannen die de coalitie heeft voor de zorg, die hij net als veel andere oppositiepolitici uitlegt als een bezuiniging. Hij wil dat het zorghoofdstuk in het akkoord wordt aangepast. "Wat jullie nu doen, is onverantwoord. Iedereen die zegt 'het is minder meer': dat wordt al tien jaar gezegd."

Hij complimenteert de coalitie voor de "echt hele mooie zaken" die ook in het akkoord staan, maar zegt dat hij er meer van had verwacht. "Wat voor mij ontbreekt is visie. Ik mis de verbindingen tussen beleidsterreinen. Ik weet wel wat jullie willen gaan doen, maar ik weet niet waar jullie heen willen", aldus Klaver. "Dit regeerakkoord is noch goed uitgewerkt, noch op hoofdlijnen. Daardoor is het vlees noch vis."

Klaver vraagt de coalitiepartijen of ze voor de presentatie van een regeringsverklaring bereid zijn om een lijst op te stellen met "afrekenbare doelen". "Waar willen jullie heen en waar zijn jullie over drie jaar op af te rekenen?" Ook wil de leider van GroenLinks bij de regeringsverklaring doorrekeningen door de planbureaus zien van de plannen.

Segers (CU) wil dat er preciezer over de zorgplannen wordt gesproken

ChristenUnie-leider Segers wil dat er "met meer precisie wordt gepraat over de zorg". Dat zegt hij in reactie op Marijnissen van de SP die de zorgplannen van de coalitiepartijen in haar termijn opnieuw uitlegde als een bezuiniging.

"Wat ik echt lastig vind, is om iedere keer te horen 'er wordt bezuinigd, er wordt bezuinigd'", zegt Segers. Hij zegt dat hij inderdaad openstaat voor een gesprek over de plekken waar in de zorg bezuinigd kan worden, zoals in de bureaucratie - "net als de SP" - maar hij wil af van de retoriek dat er in de zorg nu "met de botte bijl" wordt bezuinigd.

Segers benadrukt dat er volgens het akkoord dat gisteren is gepresenteerd 9 miljard euro extra naar de zorg gaat in de komende periode.

Wilders: akkoord is geen prestatie maar blijk van angst

Het woord is na de lunchpauze het eerst aan PVV-leider Wilders. Hij herhaalt opnieuw dat miljoenen Nederlanders volgens hem Rutte niet meer vertrouwen, "en ze zullen zijn leugens en wanbeleid nooit vergeten". Wilders vindt het coalitieakkoord geen prestatie, maar een blijk van "angst voor de kiezer die hard met hen zou afrekenen bij nieuwe verkiezingen".

Net als andere oppositiepartijen staat Wilders stil bij de plannen voor de zorg. "Men gaat 5 miljard euro structureel bezuinigen op de zorg, welke gek heeft zoiets verzonnen?", vraagt hij zich af. "Wij hadden als PVV het tegenovergestelde verwacht, wij hadden structurele mega-investeringen verwacht. Wat zijn dit voor prioriteiten? Hebben ze dan helemaal niets geleerd van de coronacrisis?" De PVV wil dat er meer geld komt voor de zorg en wil ook dat er meer wordt gedaan voor lastenverlichting.

Kritiek op ongewenstverklaring: 'illegaliteit wordt nu strafbaar'

Vanuit Bij1, GroenLinks en Volt klinken vragen over de ongewenstverklaring die de coalitie wil invoeren voor uitgeprocedeerde asielzoekers. De partijen leggen dat uit als een strafbaarstelling van illegaliteit en GroenLinks-leider Klaver wijst Kaag erop dat oud-D66-leider Pechtold daar juist lang oppositie tegen heeft gevoerd.

"Er zijn veel mitsen en maren, maar de strafbaarstelling is weer terug", aldus Klaver. "Het is slimmer opgeschreven, ik las er bijna overheen, maar het staat er toch echt: illegaliteit wordt strafbaar." Kaag is het daar niet mee eens en legt uit dat het wat haar betreft een sluitstuk is van een langer proces en niet een generieke strafbaarstelling van illegaliteit.

Klaver ziet dat anders: "Het zal wel het sluitstuk zijn, maar het sluitstuk is dat illegaliteit strafbaar wordt. Als het eruitziet als een eend, zwemt als een eend en kwaakt als een eend, dan is het een eend." De leider van D66 houdt vol dat die uitleg van de ongewenstverklaring in het akkoord niet juist is.

Kaag: vertrouwen terugvinden in Rutte was 'heel lang proces'

Hoe heeft D66-leider Kaag het vertrouwen teruggevonden in Rutte, vraagt Marijnissen van de SP aan Kaag. Begin april zei de leider van D66 in een verhit debat tegen Rutte dat "hier onze wegen scheiden" en diende ze een motie van afkeuring tegen Rutte in. Marijnissen vraagt zich af wat er sindsdien is gebeurd.

"Dat is een heel lang proces geweest", reageert Kaag. "We zijn een heel eind gekomen sinds 1 april. Ik denk dat we dat allemaal als een heel moeilijke dag en nacht hebben ervaren."

Sinds april hebben de twee politici veel tijd met elkaar doorgebracht en veel met elkaar gesproken. Kaag zegt dat, wanneer je problemen kunt overkomen "met mensen van wie je van heel ver moet komen", een vertrouwensband ook juist sterker kan worden. "Dan heb je een veel sterkere vertrouwensband dan met degenen die je dacht te kunnen vertrouwen", aldus Kaag.

Rutte dient motie in om formateur te worden

VVD-leider Rutte heeft met steun van de andere coalitiepartijen in het formatiedebat de motie ingediend om hem als formateur te benoemen van een nieuw kabinet. Als de motie wordt aangenomen, wat wordt verwacht, mag Rutte aan de slag om een nieuw kabinet te vormen.

Hij zal dan in gesprek gaan met kandidaat-ministers en een ploeg samenstellen. Gisteren bleek al dat het kabinet gaat bestaan uit twintig ministers en negen staatssecretarissen. Een nieuw kabinet wordt waarschijnlijk in januari gepresenteerd.

Van der Staaij (SGP) valt Rutte aan op financiële degelijkheid

Volgens SGP-leider Van der Staaij zou Rutte, als hij in de oppositie zat, gehakt hebben gemaakt van dit coalitieakkoord. "Omdat er met miljarden wordt gestrooid alsof het niks is. Zelfs de 60-procentsnorm wordt niet gehaald, waar we andere landen als Italië en Griekenland op aanspreken", zei Van der Staaij.

In het debat imiteerde de SGP-leider een verontwaardigde Rutte:

Simons (Bij1) wilde verwijzing naar uit huis geplaatste kinderen in akkoord

Bij1 heeft volgens leider Simons "ontzettend veel te zeggen" over dit akkoord, maar ze beperkt zich nu tot het onderwerp toeslagen, de reden dat het kabinet demissionair is geworden. "Dat maakt het ook zo cru dat dit een doorstartkabinet is met dezelfde mensen en dezelfde partijen die ons nu ervan proberen te overtuigen dat het anders wordt", vindt Simons, die ook namens Kamerlid Omtzigt vragen zegt te stellen. Hij zit thuis in verband met een positieve coronatest.

Simons hekelt dat er in het akkoord geen verwijzing staat naar de ruim 1100 kinderen van toeslagenouders die uit huis zijn geplaatst, maar dat er wel een passage is die gaat over de eigen bijdrage in de jeugdzorg. "Dat is voor die ouders een bijdrage van 1000 euro die je niet hebt. Hoe vaak kun je deze mensen een mes in de rug steken?"

Rutte zegt in reactie daarop dat "het laatste wat je nu wil een heel nieuwe aanpak is". Ook zegt hij dat met name de uit huis geplaatste kinderen "een ongelofelijk teer thema" is, met heel veel facetten. Rutte vindt dat dat zich niet leent voor een kort antwoord in een debat over een coalitieakkoord en hij wil dan ook op vragen over de uit huis geplaatste kinderen nu niet "uit de losse pols reageren".

Rutte: ik ben premier en hoop dat weer te worden

Rutte, in reactie op vragen van Denk-leider Azarkan, zegt dat hij "nog steeds premier is en dat ook opnieuw hoopt te worden". Dat is niet onverwacht: Rutte zal naar alle waarschijnlijkheid vandaag in het debat worden aangesteld als formateur en daarna waarschijnlijk het kabinet dat hij gaat samenstellen vanaf januari leiden als premier.

Toch zeggen de leiders van alle coalitiepartijen al langer dat ze het nog niet over "de poppetjes" (ministers en staatssecretarissen, red.) willen hebben, en eerst de inhoud willen bespreken. Gisteren in de uitzending van talkshow Op1 deed Rutte dat ook nog. Nu in het formatiedebat meldt hij dus voor het eerst een beoogd "poppetje" voor een nieuw kabinet: hemzelf als premier.

Klaver: we kunnen niet praten als "bezuiniging" zorg al vastligt

GroenLinks-leider Klaver vindt dat Rutte op het thema zorg laat zien dat hij niet van plan is om een andere bestuurscultuur in te voeren. Hij spreekt van 5 miljard aan "bezuinigingen op de zorg" die al zijn vastgelegd door de coalitie, waarover niet meer gepraat kan worden met de oppositie.

"Dit is precies zoals coalities altijd hebben gefunctioneerd. Er wordt een financieel kader neergelegd en daarbinnen kan worden gesproken. Het gesprek over de inhoud is niet mogelijk als er een zwaard van Damocles van 5 miljard boven de zorg hangt", aldus Klaver. "U denkt gewoon door te gaan op de oude manier. Als u echt wil samenwerken, moet u daar de ruimte voor bieden, want dit is zoals iedere coalitie tot nu toe heeft gewerkt."

Kamerlid Omtzigt positief getest op corona

Kamervoorzitter Bergkamp meldde daarnet dat Kamerlid Pieter Omtzigt vandaag niet bij het formatiedebat is omdat hij ziek is. Hijzelf maakt zojuist bekend op Twitter dat hij gisteravond positief is getest op het coronavirus.

Wilders: vertrouwen in politiek is laag door Rutte

PVV-leider Wilders vindt het "schaamteloos" dat Rutte opnieuw in het debat staat als kandidaat-premier. "Hij heeft een spoor van vernieling achtergelaten", zegt Wilders, waarbij hij onder andere de toeslagenaffaire aanhaalt. "Hij staat daar alsof er helemaal niets gebeurd is. Het vertrouwen in de politiek is door mensen als u gigantisch laag. U bent een beetje de politieke pyromaan die opnieuw de brandweercommandant wil worden."

Rutte vindt het terecht dat Wilders benoemt dat het vertrouwen in de politiek laag is, wat hijzelf gisteren ook heeft aangehaald bij de presentatie van het coalitieakkoord. Hij ziet het echter als zijn taak om met deze coalitie de problemen als de toeslagenaffaire en de bevingsproblematiek in Groningen ook zelf aan te pakken.

Discussie over de zorgplannen van de coalitie

Zoals verwacht is het thema zorg aangesneden in het debat. SP-leider Marijnissen verwijt Rutte dat VVD, D66, CDA en CU willen "bezuinigen op de zorg". Ze vindt dat hij niet de waarheid spreekt als hij zegt dat er extra geld wordt uitgetrokken over de zorg.

Rutte benadrukt op zijn beurt dat het niet gaat over bezuinigingen op de langere termijn. Hij wijst de beschuldiging dat hij geen respect heeft voor de zorg van de hand. Rutte waarschuwt dat de zorg met de verwachte stijging van de kosten een "koekoeksjong dat andere uitgaven het nest uit duwt" dreigt te worden.

Waar gaat de zorgdiscussie over?

Zonder politieke maatregelen stijgen de zorgkosten de komende jaren 'vanzelf' van bijna 89 miljard euro in 2022 naar 95 miljard in 2026. Dat komt door vergrijzing en duurdere zorginnovaties. De coalitiepartijen willen die groei afremmen, met uiteindelijk 4,5 miljard euro per jaar minder uitgave in 2052. In 2026 staat de teller per saldo op 782 miljoen minder aan zorguitgaven. Die komen dan op 94,5 miljard euro per jaar in plaats van 95,3 miljard.

Rutte: het duurde inderdaad erg lang

Rutte benoemt ook dat de gesprekken over de formatie wel heel lang hebben geduurd, waar informateur Remkes gisteren bij de presentatie van het akkoord ook bij stilstond. "Het sluiten van dit akkoord, de tijd die het gekost heeft om de informatie vorm te geven, is gewoon te lang geweest", vindt Rutte. "Het heeft lang geduurd, het heeft té lang geduurd. We moeten aan de slag voor Nederland, want daar staan wij hier voor."

Vergadering geschorst wegens spandoek

Kamervoorzitter Bergkamp heeft het debat korte tijd geschorst. Enkele activisten hadden vanaf de publieke tribune een spandoek naar beneden gehangen met de tekst "Klimaatcrisis noodtoestand". Na een korte schorsing zijn zij weer vertrokken.

BBB-leider Caroline van der Plas vindt het bizar dat dit gebeurde:

Informateurs bedankt voor hun harde werk

VVD-leider Rutte is de eerste die het woord krijgt in het debat. Hij spreekt zijn dank uit aan de informateurs Remkes en Koolmees, die hem en de andere onderhandelaars "bij de les hebben gehouden". Rutte verwacht dat Remkes gezien zijn lange staat van dienst nog wel vaker zal "opduiken in het openbaar bestuur" en hij hoopt dat dat bij Koolmees ook het geval zal zijn.

Volg het formatiedebat bij de NOS

Het debat over de formatie is hier live te volgen. Verder wordt het uitgezonden op NPO 1 en NPO Politiek en Nieuws. Op NPO Radio 1 worden regelmatig updates gegeven van de stand van zaken.

Zorg belangrijk gespreksonderwerp

Waarschijnlijk wordt de zorg een belangrijk thema in dit debat. Gisteren al was de oppositie kritisch over het plan om de kosten van de zorg minder hard te laten stijgen. Het kabinet wil de groei van de uitgaven aan de zorg met 4,5 miljard euro "afremmen".

SP-leider Marijnissen sprak van een mes in de rug van de zorg en Klaver van GroenLinks vindt het een "grote fout" die moet worden hersteld. Ook Ploumen (PvdA) reageerde fel: "In deze tijd bezuinigt deze doorstartcoalitie 5 miljard op de zorg. Dat vind ik onbegrijpelijk." PVV-leider Wilders: "In plaats van dat we gaan investeren, gaan we daar nu structureel 5 miljard op bezuinigen."

Kamer begint debat

De Tweede Kamer begint zometeen aan het debat over het eindverslag van de informateurs. Alle aanwezige fractievoorzitters zullen het woord voeren. VVD-leider Rutte is de eerste spreker. Hij zou als demissionair premier ook naar een Europese top gaan, maar die laat hij vooralsnog schieten. Aan het eind van het debat wordt Rutte aangewezen als formateur.