Topprioriteit van Rutte, maar NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne nog ver weg
De kersverse secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte leidt vandaag en morgen op het hoofdkwartier in Brussel zijn eerste bijeenkomst met de defensieministers van het bondgenootschap.
Ook Oekraïne is bij het overleg. De Oekraïense minister van Defensie geeft een toelichting op het 'overwinningsplan' dat president Zelensky gisteren presenteerde. NAVO-lidmaatschap is daarbij volgens hem essentieel. Maar hoe realistisch is het dat Oekraïne ook echt lid wordt?
Rutte maakte sinds zijn aantreden duidelijk dat Oekraïne voor hem een topprioriteit is. Zijn eerste buitenlandse reis had als bestemming Kyiv. En op zijn persconferentie zei Rutte gistermiddag: "Ik weet zeker dat Oekraïne zich op een dag zal aansluiten bij de NAVO". Hij benadrukte dat alle steun die NAVO-landen nu geven aan Oekraïne, erop gericht is het land voor te bereiden op toetreding.
Op het eerste gezicht zijn het bemoedigende boodschappen voor het land in oorlog, maar voordat de hartelijke woorden kunnen worden omgezet in resultaat zijn er nog heel wat hordes te nemen.
Kunnen is niet willen
Zo zegt de Amerikaanse president Biden dat lidmaatschap onmogelijk is zolang Oekraïne in oorlog is. De Amerikanen vrezen dat de NAVO anders in een directe confrontatie kan komen met Rusland. En daarmee zitten ze op één lijn met Duitsland. Artikel 5 van de NAVO bepaalt immers dat lidstaten een aanval op één lidstaat beschouwen als een aanval op alle lidstaten. En dat ze de lidstaat die wordt aangevallen helpen.
"Het gaat over kunnen en willen", zegt Anna van Zoest, directeur van de Atlantisch Commissie, een denktank van NAVO-watchers. Wat betreft het kunnen: onder NAVO-kenners gaat een scenario rond waarbij alleen het grondgebied van Oekraïne dat niet in oorlog is met Rusland toetreedt tot de NAVO. Dat zou mogelijk zijn als een duidelijke grenslijn wordt afgesproken en zou tegemoet kunnen komen aan de bezwaren van de Amerikanen en Duitsers.
"Het zou dus echt wel kunnen, aan creativiteit geen gebrek. Maar bij het willen, daar loopt het spaak."
Alle 32 NAVO-landen moeten het uiteindelijk eens zijn met het lidmaatschap. En behalve de VS en Duitsland zijn er andere landen met op zijn zachtst gezegd grote twijfels. De Ruslandgezinde Slowaakse president Fico heeft zelfs al gezegd dat hij toetreding van Oekraïne nooit zal toestaan.
Tel daarbij op Hongarije, dat nauwe banden heeft met Rusland en de bemiddelende rol van Turkije. "Die landen willen Rusland ook niet tegen de borst stuiten", zegt NAVO-kenner Van Zoest.
Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en ook Nederland lijken minder bang voor escalatie, maar houden volgens Van Zoest toch ook een slag om de arm. "Alleen Polen en de Baltische staten, landen die een grens delen met Rusland en een eigen geschiedenis met Rusland hebben, willen Oekraïne zo snel mogelijk binnenhalen."
Vaag perspectief
Zolang de NAVO-lidstaten niet op een lijn zitten, blijft het toekomstperspectief voor Oekraïne vaag. De NAVO zei al in 2008 dat het land ooit lid zal worden, maar zonder tijdspad en voorwaarden te noemen. Van Zoest: "En dat is eigenlijk wat Rutte blijft zeggen. Weinig meer dan is afgesproken in 2008 en op recente toppen is bevestigd."
Bij de bijeenkomst van de NAVO-defensieministers worden er hoe dan ook nog geen toezeggingen verwacht over het lidmaatschap. De komende tijd zal moeten blijken of Rutte het lidmaatschap als 'topprioriteit' concreet kan maken. Of dat ook hij dit dossier toch doorgeeft aan zijn opvolger.
