De asielmaatregelen die minister Marjolein Faber wil doorvoeren onder het staatsnoodrecht beperken amper de komst van asielzoekers, zeggen experts tegen Nieuwsuur. Volgens hen kan Nederland het aantal migranten alleen terugdringen door samen te werken met andere EU-landen.
De PVV-bewindsvrouw spreekt van het "strengste asielregime ooit" dat nodig is om te voorkomen dat "heel Nederland één groot Ter Apel" wordt. Maar haar beleid zou slechts leiden tot enkele druppels op een gloeiende plaat.
Nood of spoed
De discussie ging de afgelopen weken vooral over de vorm: staatsnoodrecht of toch een spoedwet? Aan een inhoudelijk debat over de maatregelen is politiek Den Haag nog nauwelijks toegekomen.
Welke regels worden precies van kracht als het kabinet zich beroept op dat staatsnoodrecht? En hebben ze effect?
Het zijn "maatregelen in de marge" die weinig uithalen, zegt migratiedeskundige Mark Klaassen (Universiteit Leiden). Alleen maar tijdelijke asielvergunningen geven heeft amper effect op het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt, verwacht hij. Het heeft vooral gevolgen voor asielzoekers die al in Nederland zijn.
Ook het uitzetten van overlastgevende asielzoekers leidt niet tot minder immigranten. "Ik denk niet dat mensen voordat ze naar Nederland komen de inschatting maken: ik ga daar strafbare feiten plegen dus dan krijg ik geen verblijfsvergunning."
Ga de boer op met andere Europese landen die hetzelfde willen en sluit deals. Dat is veel effectiever.
De beperking op gezinshereniging zal het aantal nieuwe asielzoekers wel beïnvloeden, al gaat het niet om grote aantallen. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) verwacht dat die maatregel leidt tot jaarlijks 500 tot 800 asielzoekers minder. Ter vergelijking: het totaal aantal asielzoekers dat vorig jaar naar Nederland kwam is 48.500.
Ook migratierechtdeskundige Karen Geertsema (Radboud Universiteit) denkt niet dat bovenstaande staatsnoodrechtmaatregelen het immigratiecijfer zullen drukken. Het meest "merkwaardig" vindt ze het voornemen om een asielaanvraag af te wijzen als een asielzoeker niet komt opdagen bij een afspraak met de IND. "Dat voorstel is ook letterlijk in strijd met het EU-recht. Er is altijd een individuele beoordeling nodig, dus deze maatregel zal geen mensen afschrikken om hierheen te komen."
Staatsnoodrecht of een spoedwet? In deze video leggen we het verschil uit:
Volgens de experts kan de instroom van asielzoekers wel naar beneden, maar alleen als op Europees niveau regels worden veranderd. Klaassen: "We kijken nu naar een regering die binnen de marges van het EU-recht probeert het 'strengste asielrecht ooit' te maken." Die marges zijn zeer klein, zegt de migratiedeskundige. "Omdat ze eigenlijk niets kunnen met 95 procent van het asielrecht dat vanuit Europa komt, zien we maatregelen die betrekking hebben op die laatste 5 procent die je nationaal nog over hebt."
Dat Nederland nationaal en in z'n eentje weinig kan uithalen, benadrukt ook Ruud Koopmans. Hij is hoogleraar sociologie aan de Humboldt Universiteit Berlijn en schreef een boek over Europees vluchtelingenbeleid. "Dit zijn allemaal maatregelen die aan het eind van de keten iets doen. Te laat dus."
Europese race to the bottom
Europese landen moeten volgens Koopmans waken voor een 'race to the bottom'. Bijvoorbeeld: Duitsland beperkte onlangs al mogelijkheden tot gezinshereniging. Als Nederland dat nu ook doet, zou Duitsland weer een nieuwe strengere maatregel kunnen bedenken om niet voor het buurland onder te doen. "Dus is mijn advies aan het kabinet: ga de boer op met andere Europese landen die hetzelfde willen en sluit deals. Dat is veel effectiever."
In 2026 gaat het nieuwe Europese migratiepact in. Kortgezegd houdt dat in dat migranten sneller gescreend worden aan de buitengrenzen van de EU. Migranten uit relatief veilige landen komen in een versneld proces terecht en kunnen indien nodig worden vastgezet.
De experts die Nieuwsuur sprak wijzen op het belang van dit pact. Maar het kabinet deed onlangs een opt-out-verzoek. Dat houdt in dat Nederland zich wil onttrekken aan Europese migratieregels. Vooralsnog lijkt de kans klein dat de EU instemt met dat verzoek.
Afschrikwekkende werking?
PVV-minister Faber deed vorige maand inspiratie op in Denemarken. Dat land heeft strenge asielregels met als gevolg een ongastvrij imago en weinig asielaanvragen. Hoe realistisch is het dat Nederland ook snel zo'n imago krijgt dat de instroom zal drukken?
"Asielzoekers krijgen informatie over dit soort procedurele dingen echt wel mee", zegt Koopmans. "Ze zijn bijvoorbeeld via sociale media in contact met mensen die hier al zijn." Ook wijst hij op de rol van mensensmokkelaars: "Die zijn nog veel beter op de hoogte en maken de beslissing: daar en daar zijn de beste kansen."
