Elk jaar doden door WO II-bommen op Salomonseilanden: 'Slachtoffers zijn vergeten'

• 

  Meike Wijers

  correspondent Australië

Bij een school op de Salomonseilanden, een eilandengroep in de Stille Oceaan ten noordoosten van Australië, zijn deze maand meer dan 200 verroeste explosieven gevonden. De projectielen hebben meer dan 80 jaar naast de school in een buitenwijk van de hoofdstad Honiara gelegen, zonder dat omwonenden het wisten.

Het gaat om oude munitie van het Amerikaanse leger, dat de explosieven tijdens de Tweede Wereldoorlog achterliet. De wapens werden ontdekt tijdens werkzaamheden aan een riolering, meldt de lokale krant Solomon Star.

Dat de bommen niet zijn geëxplodeerd is een grote opluchting voor docenten en leerlingen van de school. Ze hadden geluk. Explosieven uit de Tweede Wereldoorlog zorgen nog regelmatig voor slachtoffers op de Salomonseilanden, een onafhankelijke eilandengroep met zo'n 700.000 inwoners, verspreid over meer dan 900 eilanden.

Tijdens de barbecue

Maeverlyn Pitanoe (53) is een van hen. Drie jaar geleden raakte ze gewond toen ze met vrienden aan het barbecueën was in de tuin. Een oude bom die daar decennialang onder de grond had gelegen, ontplofte door de hitte van het vuur. Twee vrienden kwamen om het leven, Pitanoe raakte zwaargewond. "Ik kende de verhalen van mensen die door die oude bommen uit de Tweede Wereldoorlog worden geraakt, maar ik had niet verwacht dat het mij zou overkomen."

In de video vertelt Pitanoe wat haar overkwam:

Voor het eerst in lange tijd is ze terug in de tuin waar het gebeurde. Ze wijst naar de plek onder de mangoboom waar ze het vuur hadden gemaakt. "Door de kracht van de explosie werd ik achterover geslingerd. Ik tilde mijn arm op en zag dat al mijn vel los hing tot aan mijn middel. Ik zag alleen de botten." Ze verloor ook drie vingers van haar linkerhand en heeft ernstige verwondingen aan haar rechterbeen.

Operation Watchtower

In de Tweede Wereldoorlog was ook de Stille Oceaan het toneel van een bloedige strijd. Japan wilde Zuidoost-Azië inlijven en nam begin 1942 de Salomonseilanden in, met als doel de zeevaartroute tussen Australië en de Verenigde Staten te blokkeren. In augustus van dat jaar begonnen de Verenigde Staten een grootschalig offensief tegen Japan, Operation Watchtower genoemd.

Uiteindelijk wonnen de Verenigde Staten de oorlog. Toen alle troepen vertrokken waren, bleven de Salomonseilanden verwoest achter. Tijdens de strijd waren duizenden explosieven op de eilanden gegooid, waarvan een groot deel nog niet was ontploft. Ook werd ongebruikte munitie achtergelaten. Naar schatting liggen er nog zo'n 100.000 oude explosieven verspreid over de eilanden.

De strijd ging de geschiedenisboeken in als de zogeheten Slag om Guadalcanal, vernoemd naar het grootste eiland van de Salomonseilanden waar de meeste gevechten plaatsvonden. Ruim 30.000 Amerikaanse en Japanse militairen kwamen om het leven. Jaarlijks worden zij herdacht bij onder meer het Amerikaanse monument op de top van een berg met uitzicht over Honiara.

Voor slachtoffers onder de lokale bevolking is veel minder aandacht. Pitanoe zegt dat ze nooit hulp heeft gekregen van de lokale regering, de VS of Japan. "Terwijl ze wel elk jaar hier komen om die oorlog te herdenken."

Twintig slachtoffers per jaar

Deskundigen schatten dat de oude bommen jaarlijks voor zo'n twintig dodelijke slachtoffers en veel gewonden zorgen. Precieze aantallen zijn niet bekend, want sommige slachtoffers melden zich nooit bij een ziekenhuis of de politie. Dat komt doordat sommigen de oude explosieven gebruiken om mee te vissen. Het is een goedkope manier om in een klap veel vissen te doden. Maar de praktijk is levensgevaarlijk en verboden, omdat daardoor ook koraal en beschermde soorten worden vernietigd.

Sinds 2011 hebben de VS ruim 6 miljoen euro bijgedragen aan het opruimen van de explosieven. Japan heeft onlangs 710.000 euro gedoneerd aan het land. Buurland Australië heeft het voortouw genomen in pogingen om de oude explosieven te verwijderen. Het land doneerde ruim 9 miljoen euro en trainde onder meer een lokaal politieteam, dat wordt ingeroepen bij de vondst van onontplofte explosieven. Het team bestaat uit zo'n dertig mensen. Er is niet genoeg geld of mankracht om proactief op zoek te gaan naar achtergelaten bommen.

'Aan lot overgelaten'

Voor de lokale bevolking is het land een mijnenveld. Vanwege haar verwondingen, die nog steeds niet helemaal zijn genezen, moest Pitanoe haar baan bij een universiteit opzeggen. "Ik heb er de energie niet meer voor", zegt ze. Ze leeft nu van de verkoop van cake en maakt lunchpakketten voor mensen in de buurt. Dankzij hulp van haar familie weet ze de eindjes aan elkaar te knopen.

Ook de nabestaanden van de twee vrienden die bij de barbecue-explosie omkwamen, worden volgens Pitanoe aan hun lot overgelaten. "De twee mannen die om het leven kwamen hadden vrouwen en kinderen. Die hebben nu geen inkomen meer. Slachtoffers zoals wij worden vergeten."