Australië en China praten weer, maar spanning is nog niet uit de lucht

• Meike Wijers

  correspondent Australië

Voor het eerst in bijna drie jaar hebben ministers van China en Australië elkaar persoonlijk ontmoet. De afgelopen periode is er bijna geen enkel contact geweest tussen de twee landen.

De Australische minister van Defensie Richard Marles - tevens vicepremier - sprak afgelopen weekend met zijn Chinese collega Wei Fenghe tijdens de zogeheten Shangri-La Dialoog, een defensietop in Singapore. Het was een "openhartig gesprek" en "een belangrijke eerste stap" in het verbeteren van de banden, zei Marles na de bijeenkomst van een uur. "China is onze grootste handelspartner, we hechten veel waarde aan een productieve relatie met het land."

Vlam in de pan

De nieuwe Australische regering, onder leiding van premier Anthony Albanese, lijkt hiermee afstand te nemen van de harde opstelling van het voorgaande kabinet. De betrekkingen tussen Australië en China waren al enige tijd niet optimaal toen begin 2020 de vlam in de pan sloeg. Australië riep als eerste land ter wereld op tot een onafhankelijk onderzoek naar de oorsprong van het coronavirus in Wuhan en China vatte dat op als een vernedering en een directe aanval.

Peking nam wraak door importtarieven tot 200 procent in te voeren op Australische goederen zoals gerst en wijn. Dat veroorzaakte een klap voor Australische ondernemers. De toenmalige premier Scott Morrison zei dat hij zich niet door China liet intimideren.

Ook op het gebied van defensie en veiligheid werd de spanning tussen de twee landen om te snijden. De regering-Morrison verzette zich hevig tegen de Chinese invloed in de Indo-Pacific-regio, die Canberra als zijn achtertuin beschouwt. Daarom initieerde Morrison in september vorig jaar het bondgenootschap Aukus: een militair pact tussen de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Australië dat de uitdijende invloed van China in de Indo-Pacific moet indammen. Peking vatte de oprichting van Aukus op als een daad van agressie.

Geen handelsovereenkomst

Nu is er weliswaar enige voorzichtige Australische toenadering tot de grootmacht, maar ook de nieuwe premier Albanese maakt zich zorgen om het machtsvertoon van China in de regio. Slechts vijf dagen na zijn verkiezingszege beschuldigde Albanese het Chinese leger ervan een Australisch verkenningsvliegtuig te hebben onderschept, waardoor de bemanning in gevaar werd gebracht.

Eerder ontstond grote onrust in Australië over een veiligheidsverdrag met de Solomoneilanden, waardoor China op slechts 2000 kilometer van de kust van Australië mogelijk een militaire basis kan bouwen.

De kersverse Australische minister van Buitenlandse Zaken Penny Wong vloog snel na de verkiezingen naar Fiji om haar Pacifische collega's ervan te overtuigen geen regionale handels- en veiligheidsovereenkomst met China te ondertekenen. Uiteindelijk leverden de onderhandelingen tussen de Chinese minister van Buitenlandse Zaken en vertegenwoordigers van tien landen uit de regio geen deal op, een tegenvaller voor China.

Het aanhalen van de banden met Pacifische landen is een speerpunt voor de nieuwe Labor-regering van Australië. Albanese heeft meer ontwikkelingshulp beloofd en wil serieus in gesprek met collega's in de Stille Oceaan over de gevolgen van klimaatverandering, een thema waar zijn voorganger Morrison maar weinig interesse in had.

Kou nog niet uit de lucht

Ondanks de toenadering tussen Australië en China waren er niet alleen zalvende woorden tijdens de top in Singapore. In een speech die vicepremier Marles hield voordat hij zijn Chinese collega persoonlijk had ontmoet, beschuldigde hij Peking ervan de militaire macht in de regio te vergroten en de soevereiniteit van landen te bedreigen. "De militaire groei van China is de grootste die we hebben gezien sinds de Tweede Wereldoorlog. Het is cruciaal dat dit niet een bedreiging is voor de regio", zei Marles.

De spanning is dus nog niet uit de lucht, al lijkt de ijzige relatie iets te ontdooien. Het is vooral de toon die is veranderd ten opzichte van de vorige Australische regering. In plaats van harde woorden, wordt er weer moeite gedaan om aan de diplomatieke relatie te werken. Maar het is de vraag of dat ook tot een oplossing van het regionale conflict leidt.