Protesten na dood jonge dokter in India gaan door, maar wat leveren ze op?

• Devi Boerema

  redacteur Buitenland

Twee weken na de verkrachting en moord van een dokter in opleiding gaan de protesten in India door. Medisch personeel in West-Bengalen, de deelstaat waar de moord plaatsvond, staakt voor de zestiende dag op rij.

Ze zeggen niet te stoppen totdat elke vrouw in India veilig is op haar werkplek. Ondanks strengere wetgeving blijft het aantal gerapporteerde verkrachtingen in India onverminderd hoog. Toch hopen de demonstranten dat de breed gedragen woede dit keer ook echt leidt tot structurele veranderingen in de samenleving.

Voor veel demonstranten die de afgelopen dagen in Kolkata de straat op gingen, voelt het als een déjà-vu: de cyclus van ongeloof en boosheid, gevolgd door een gevoel van totale onmacht omdat weer een jonge vrouw van een toekomst wordt beroofd, herhaalt zich eens in de zoveel tijd in India. In 2012 na de groepsverkrachting van een student fysiotherapie in een bus in Delhi ging India collectief door deze golf van emoties. De jonge vrouw overleed aan haar verwondingen.

"Mensen gaan nu weer massaal de straat op omdat het extreme geweld waarmee ze vermoord is een open zenuw raakt bij mensen. Het is zo vergelijkbaar met Delhi", zegt de 34-jarige student Jhelum, die in Kolkata werkt aan haar promotie.

Twaalf jaar geleden was ze begin twintig en bezig met een masteropleiding. Samen met medestudenten protesteerde ze dagenlang na de dood van Jyoti Singh Pandey. Nu is ze een van de organisatoren achter de protesten die duizenden mensen in Kolkata op de been brachten.

"Dit keer weten we beter, we stellen hardere eisen over de structurele veranderingen die we willen zien", zegt Jhelum.

Aanpassing wetgeving

Na 2012 werden er veranderingen doorgevoerd die het veiliger moeten maken voor vrouwen in India. Snelrecht voor verkrachtingszaken werd mogelijk. De definitie van verkrachting werd verbreed en de straffen werden verzwaard.

Daders kunnen voor het verkrachten van een kind onder de 12 jaar nu de doodstraf krijgen. Vier van de daders van de Delhi-groepsverkrachting werden in 2020 opgehangen.

Maar statistieken laten zien dat het aantal gerapporteerde gevallen van geweld tegen vrouwen groeide met vier procent in 2022. Na 2012 steeg het aantal meldingen van verkrachtingen van 24.000 naar 33.000 per jaar.

Sindsdien is het aantal meldingen, op een coronajaar na, boven de 30.000 gebleven. Veelzeggend is ook het percentage veroordelingen, dat ligt al jaren rond een schamele 28 procent.

Ter vergelijking: volgens onderzoek van het AD kwam het in bijna 60 procent van de zaken die in 2019 voor de rechter kwamen in Nederland tot een veroordeling.

"De bloeddorst waarmee demonstranten roepen om de doodstraf voor de verkrachters, daar schrik ik weleens van", zegt Sohaila Abdulali. Meer dan veertig jaar geleden was ze zelf het slachtoffer van een groepsverkrachting. Ze schreef in 2019 een boek over haar verhaal en de manier waarop India praat over verkrachting. Abdulali is geen voorstander van strengere wetgeving, maar ze ziet juist wel veranderingen in de Indiase samenleving.

"Sinds 2012 gaan mensen massaal de straat op, nu praten we ten minste over de gevaren waar vrouwen mee te maken krijgen in India", zegt Abdulali. "Na mijn verkrachting kon ik er met niemand over praten".

Maar ze waarschuwt voor een ongezonde zucht naar wraak waarbij het belangrijker lijkt om snel een dader te veroordelen dan gedegen onderzoek te doen. "Het rechtssysteem in India is te onbetrouwbaar, er is een gevaar dat de verkeerde persoon wordt veroordeeld", aldus Abdulali

Het blijkt ook dat zwaardere straffen rechters terughoudender maakt om te veroordelen en in sommige gevallen leidt tot minder aangiftebereidheid. De Indiase onderzoekswebsite IndiaSpend schreef in 2018 al dat daders van kindermisbruik vaak een bekende zijn. Door de mogelijkheid van de doodstraf is er bij familie van het slachtoffer daardoor juist terughoudendheid om aangifte te doen.

Veilig

Jhelum begrijpt ook dat er een moment komt waarop de demonstraties stoppen en mensen weer teruggaan naar hun dagelijkse leven. "Het gesprek gaat door als ze eenmaal thuis zijn, we bouwen nu aan langdurige samenwerkingen om de stem van vrouwen sterker te maken", zegt ze.

De regering van West-Bengalen heeft een app aangekondigd die ervoor moet zorgen dat vrouwen veiliger zijn op straat. Er komen nu 'safe-zones' in ziekenhuizen en nachtdiensten voor vrouwelijke artsen zijn gestopt. Jhelum is niet onder de indruk van wat ze een populistische reactie van politici noemt. "We willen niet beveiligd worden, we willen een samenleving waarin vrouwen veilig zijn."