Directeur Buchenwald waarschuwt voor 'nazi-verheerlijkende' stemmentrekker AfD

• 

  Chiem Balduk

  correspondent Duitsland

Bij honderdduizenden 65-plussers in Thüringen viel deze week een brief op de mat over de deelstaatverkiezingen op 1 september:

"Voor ons land staat deze dagen veel op het spel. Met de AfD hebben we een partij die het lijden onder het nazisme in concentratiekamp Buchenwald uit de herinnering wil wissen. (...) 'Nie wieder' is nu belangrijker dan ooit. Ga stemmen en kies voor een democratische partij."

De afzender is de directeur van herdenkingsmonument Buchenwald, Jens-Christian Wagner. Hij maakt zich grote zorgen over het succes van radicaal- en extreemrechts in Duitsland. In de Oost-Duitse deelstaat Thüringen, waar Buchenwald ligt, gaat de AfD in peilingen aan kop met 30 procent. De veiligheidsdienst heeft de Thüringse AfD als rechts-extremistisch bestempeld.

De directeur van het voormalige concentratiekamp zegt dat het relativeren van het nazisme tot de "ideologische kern" van de partij hoort. Hij wijst op uitspraken waarin het Holocaustmonument in Berlijn een "schande" wordt genoemd en de Amerikaanse bevrijders "even amoreel" als de SS. "Daarmee bagatelliseer je de Holocaust en draai je de schuldvraag om."

"Daarnaast zijn er ook expliciet positieve uitlatingen, met name bij de AfD Thüringen", vervolgt Wagner. Hij wijst erop dat de Thüringse AfD-leider Björn Höcke tweemaal werd veroordeeld voor het gebruik van de verboden nazileus 'Alles für Deutschland'. Het huidige verkiezingsprogramma heeft als leus 'Alles für Thüringen'. "Dat is een bewuste en nazi-verheerlijkende keuze." En op pagina 2 staat een liedtekst van Franz Langheinrich. "Velen zullen hem niet kennen, maar hij was een antisemiet en Hitlerfanaat."

Bedreigingen

In concentratiekamp Buchenwald hielden de nazi's gedurende de Tweede Wereldoorlog zo'n 277.000 mensen gevangen, van wie ongeveer 56.000 de dood vonden, onder wie honderden Nederlanders. Na de Amerikaanse bevrijding werden de inwoners van het nabijgelegen Weimar gedwongen het kamp te bezoeken. De uitdrukking "Wir haben es nicht gewußt" wordt toegeschreven aan hun reactie: ze hadden het niet doorgehad, beweerden ze.

Museumdirecteur Wagner vindt het daarom zijn taak om te waarschuwen voor radicaal-rechts en het bagatelliseren van de Holocaust. Het heeft hem tot een van de belangrijkste stemmen tegen de AfD gemaakt. Met bedreigingen tot gevolg: sinds de rondgestuurde brief ontvangt hij meer haatmails en doodsbedreigingen.

Wagner vreest voor het voortbestaan van zijn herdenkingsmonument bij een AfD-verkiezingswinst, omdat de partij dan zou kunnen ingrijpen in het beheer. "Mij ontslaan gaat niet zo eenvoudig, maar een reëel gevaar is dat onze financiering zodanig wordt ingeperkt dat wij ons werk niet meer kunnen doen."

Positie misbruikt

Even verderop, op een AfD-bijeenkomst in Neustadt an der Orla, zijn ze niet onder de indruk van Wagners waarschuwingen. Op het zogeheten AfD Sommerfest worden bier, barbecue en muziek afgewisseld met toespraken van AfD-kopstukken over de gevaren van immigratie uit Afrika, vermeende masturbatieruimtes in kleuterscholen en corrupte journalisten.

Ringo Mühlmann, AfD-kandidaat in Thüringen, vindt dat Wagner zijn baan misbruikt om te ageren tegen de AfD. "Hij mag zijn mening hebben, maar hij mengt zich onrechtmatig in de verkiezingsstrijd. Ik vind dat onderzocht moet worden of hij zijn positie heeft misbruikt."

De weerstand tegen zijn partij noemt Mühlmann "normaal in een democratie". "Maar de gevestigde partijen zoeken naar alles om ons te beschadigen. Ze proberen ons als extremistisch en persona non grata weg te zetten." Ook de veiligheidsdienst, die de Thüringse AfD als extremistisch ziet, is volgens Mühlmann niet onafhankelijk.

Weg met Erinnerungskultur

De Thüringse AfD-leider Höcke vindt dat Duitsland "normaal patriottisme" nodig heeft, vertelt hij na afloop van zijn toespraak. "Duitsland is 80 jaar lang de paria van de wereldgeschiedenis geweest. We verliezen ons land als mensen zich niet ermee kunnen identificeren en Duitsland geen fundament heeft." Daarom wil Höcke af van wat hij de "schuldcultuur" noemt.

Zijn pleidooi om de Duitse Erinnerungskultur "180 graden te draaien" kan op veel steun rekenen onder de AfD-kiezers. Een ruime meerderheid van de AfD-stemmers vindt dat het tijd is om een streep te zetten onder het naziverleden. Bij stemmers op andere partijen wijst een ruime meerderheid dat juist af.

"Duitsland heeft toch niet als enige oorlogsmisdaden begaan?", zegt een bezoeker van het AfD-zomerfeest. "Dresden is platgebombardeerd en daarover wordt niets gezegd!" Een vrouw valt haar bij. "Wat mij altijd stoort, is dat er wordt gezegd dat Duitsland twee wereldoorlogen is begonnen, maar bij de Eerste Wereldoorlog was dat niet zo!"

Terug naar Buchenwald, waar directeur Jens-Christian Wagner zucht als hij de laatste peilingen ziet. "Soms zijn we radeloos en gefrustreerd dat ondanks al onze inspanningen en waarschuwingen toch 30 procent van Thüringen op de AfD wil stemmen. Maar het was misschien nog wel meer geweest als wij niets hadden gedaan."