Bij rellen VK komt onderhuidse spanning boven: 'Migratie wordt gebruikt als zondebok'

Gewelddadige rellen in tientallen Britse steden, vele vernielde winkels, auto's en woningen, bijna 400 arrestaties en tientallen gewonden. In het Verenigd Koninkrijk zijn de hevigste rellen in het land sinds 2011. Ook vanavond wordt er rekening gehouden met nieuwe onlusten.

De rellen worden gekenmerkt door extreemrechts geweld. Sinds vorige week verspreiden de betogingen zich als een olievlek over het land, ze zijn voornamelijk gericht tegen migranten. In verschillende plaatsen zijn moskeeën en asielzoekerscentra aangevallen, winkels van migranten worden vernield en er zijn slogans zoals "Stop the boats" te horen.

In Rotherham vielen relschoppers zondag een asielzoekerscentrum aan:

"Ik twijfel er niet aan dat sommige mensen tegen de islam zijn, dat mensen racisten zijn. Dat speelt zeker een rol", zegt Stephanie Alice Baker. Ze onderzoekt het gedrag van groepen en extreemrechts aan de City University of London. "Maar je ziet een veel grotere groep die moeite heeft om rond te komen. En zij geven de immigratie de schuld van hun problemen."

Volgens haar zijn de rellen het gevolg van een gevaarlijke cocktail van onderhuidse spanningen die al langer spelen en verder zijn aangewakkerd. "Veel online influencers voeden deze onvrede met retoriek die voor een groot deel anti-immigratie en anti-establishment is."

Geest uit de fles

De onlusten begonnen een week geleden nadat een 17-jarige jongen acht jonge kinderen en twee volwassenen had neergestoken in Southport. Drie kinderen overleefden het niet. Nog geen twee uur na het incident verschenen op X en later op Facebook en Telegram berichten dat het zou gaan om een moslimimmigrant die per boot naar het Verenigd Koninkrijk was gekomen, een gerucht dat later nadrukkelijk door de politie werd ontkracht.

Maar vervolgens ging het snel. Het gerucht werd opgepikt door influencers uit rechts-radicale hoek en de geest was uit de fles. Een dag later was Southport het toneel van gewelddadige rellen, gericht tegen een moskee.

Bij de rellen in Southport raakten tientallen agenten gewond:

Sindsdien is het elke avond raak in het Verenigd Koninkrijk. Extreemrechtse groepen roepen online op om deel te nemen aan de rellen en voeden het anti-migratie-sentiment.

Zo deelde de leider van de grootste fascistische groep foto's van zichzelf tijdens de rellen in Southport. Andere influencers riepen op om deel te nemen aan de protesten of schaarden zich erachter.

Golf van populisme

In veel van hun berichten wordt direct of indirect de link gelegd met migratie. "In de kern is hun idee dat immigratie de oorzaak is van hun problemen", zegt onderzoeker Baker. "Ze vinden dat het Groot-Brittannië zoals zij dat kennen onder druk staat. Er is geen twijfel over mogelijk dat mensen het zwaar hebben, maar migratie wordt gebruikt als zondebok."

Het is een sentiment dat al langer leeft in het land en volgens Baker niet alleen wordt aangewakkerd door extreemrechtse influencers. "Veel politici voeden deze retoriek, niet alleen politici uit extreem rechtse hoek. Een golf van populisme trekt over het land en dat creëert een vruchtbare voedingsbodem voor de rellen van de afgelopen dagen."

Asielzoekerscentra aanvallen

Hoe snel die onvrede omslaat in geweld wordt duidelijk op sociale media. Voor vanavond is opgeroepen om op zo'n veertig plekken asielzoekerscentra en organisaties die zich inzetten voor asielzoekers aan te vallen. Het eerste bericht dat daartoe oproept verscheen twee dagen geleden op een klein Telegramkanaal met slechts een paar duizend volgers.

Dat werd overgenomen door een groter kanaal en door steeds meer influencers en uiteindelijk ging het viraal. Aan het einde van de dag was het alleen al op X door ten minste 5 miljoen mensen bekeken en gedeeld, onder wie velen die hun afschuw over de acties uitspreken.

Of er een duidelijk plan achter de oproep zit is onduidelijk, maar de impact is enorm. Door het hele land neemt de politie voorzorgsmaatregelen, tegendemonstraties worden aangekondigd, bedrijven in de buurt van die locaties hebben besloten hun deuren te sluiten.

Snelrecht

In totaal is het bericht miljoenen keren bekeken en gedeeld. "De bekende socialemediakanalen worden niet gebruikt om mensen te werven of rellen te organiseren. Ze maken het probleem zichtbaar", zegt Baker. "Mensen die zich niet begrepen voelen, ontdekken dat anderen hetzelfde gevoel hebben en gaan protesteren of geweld plegen. Ook voelen ze zich dan gesterkt om te handelen."

Om nieuwe rellen te voorkomen heeft de politie 6000 agenten opgeroepen, en er wordt snelrecht toegepast: de eerste relschoppers zijn al veroordeeld tot celstraffen.