Presidentskandidaten Iran beloven beterschap, 'maar strenge hijabwet zal blijven'

• Annabel van Gestel

  redacteur Online

Voor het eerst sinds de grote protesten van 2022, waarbij Iraanse vrouwen massaal hun hoofddoek in de ban deden, kiest Iran een nieuwe president. Hoop dat de strenge hijabwet wordt ingetrokken is er niet. Toch konden de kandidaten tijdens de verkiezingscampagne niet om de protesten heen. Kan deze beweging verandering teweegbrengen in een van de meest strikte regimes ter wereld?

"Afgezien van de verkiezingen, afgezien van de politiek: we mogen Iraanse vrouwen onder geen beding zo wreed behandelen", zei presidentskandidaat Mostafa Pourmohammadi vorige week op de Iraanse staatstelevisie. Van de zes kandidaten is hij de enige islamitische geestelijke en hij staat bekend als zeer conservatief.

Hij is niet de enige kandidaat die zich uitspreekt tegen het geweld dat in de afgelopen jaren is gebruikt tegen Iraanse vrouwen. Ook de vijf andere verkiesbare mannen, op één na allemaal conservatief, zeggen dat geweld niet de oplossing is. Voor buitenstaanders lijkt het een hoopvol teken, maar Iraniërs prikken er doorheen.

Beloftes

"Presidentskandidaten spelen dit spel al jaren: ze beloven Iraniërs de wereld, maar dat betekent niet dat ze zich aan hun beloftes houden", zegt de Iraans-Canadese journalist Samira Mohyeddin. Ze werkt in Toronto aan een documentaire over de Women, Life Freedom beweging, de protestbeweging die in september 2022 begon na de dood van de 22-jarige Mahsa Amini.

Amini werd met veel geweld opgepakt door de Iraanse moraalpolitie omdat ze haar hoofddoek niet op de voorgeschreven manier droeg. Op het politiebureau zakte ze in elkaar, waarna ze overleed.

NOS op 3 maakte deze video over de protesten in Iran:

Haar dood leidde tot maandenlange protesten. Iraanse vrouwen gingen zonder hoofddoek de straat op en knipten massaal hun haar af. De protesten werden door het regime hard neergeslagen: meer dan 500 demonstranten kwamen om het leven en zo'n 20.000 mensen belandden in de gevangenis. Meerdere Iraniërs zijn opgehangen voor hun deelname.

Maar het protest gaat door. Met name in de grote steden gaan vrouwen naar restaurants, naar hun werk en naar winkelcentra zonder hun haar te bedekken, met alle risico's van dien. "We zien nog steeds video's van vrouwen zonder hoofddoek die in busjes worden getrokken", zegt Mohyeddin.

De protesten na de dood van Amini beperkten zich niet tot Iran:

Volgens de journalist gaat het verzet van vrouwen om meer dan zeggenschap over hun kledij. "De hijab is de vlag van dit regime. Zonder de hijab zou er geen Islamitische Republiek Iran zijn. Dat zoveel vrouwen in opstand komen, is beangstigend voor de regering. Want ze kunnen niet iedereen oppakken."

Wet van tafel?

Die angst kwam naar voren in de verkiezingscampagne, zegt Mohyeddin. "De kandidaten konden de hijabprotesten niet negeren, dus in dat opzicht heeft de protestbeweging zeker invloed gehad. Sommige vrouwen in Iran zien dit als een overwinning, maar tegelijkertijd heeft geen van de kandidaten gezegd: ik zal deze wet schrappen."

Ook politiek socioloog en Iran-deskundige Ladan Rahbari, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, is sceptisch dat de uitspraken van de presidentskandidaten tot verandering gaan leiden. "Ze zeggen alleen dat de gewelddadige manier van handhaven niet werkt. Ze vinden dat vrouwen beter onderwezen moeten worden over waarom de hoofddoek goed voor hen is. Maar de wet zelf trekken ze niet in twijfel."

'Stembus zal Iran niet redden'

Iraniërs zien dit maar al te goed, zeggen zowel Mohyeddin als Rahbari. Veel van hen, met name jongeren, roepen dan ook op de verkiezingen te boycotten. "Dit is de grootste verkiezingsboycot in Iran die ik ooit heb gezien", zegt Mohyeddin. "Iraniërs realiseren zich dat de stembus hen niet zal redden. Als verkiezingen iets zouden veranderen, had het regime het allang illegaal gemaakt. Er is één persoon in Iran die de dienst uitmaakt, en dat is de hoogste leider Ali Khamenei. Alle kandidaten zijn loyaal aan hem."

Rahbari: "We hebben te maken met een machtige staat die niet terugdeinst geweld te gebruiken tegen de eigen bevolking. Het regime wordt steeds conservatiever en meer paranoïde. Tegelijkertijd laten Iraniërs, met name jonge vrouwen, zien dat ze niet tot zwijgen zullen worden gebracht."

"Verandering zal niet komen vanuit het regime, maar de kandidaten moesten de eisen van de protestbeweging op zijn minst adresseren in de campagne, en dat zegt veel", zegt Mohyeddin. "Uiteindelijk zullen vrouwen voor verandering zorgen, want zij zijn de grootste verliezers van dit regime."