Biologische landbouw groeit in Europa, maar Nederland blijft achter

• Rolf Schuttenhelm

  redacteur Klimaat

Zo'n 4 procent van de Nederlandse landbouw is biologisch en daarmee is Nederland al enkele jaren hekkensluiter in de Europese Unie. Dat blijkt uit vandaag verschenen nieuwe cijfers van Eurostat.

Uit die cijfers blijkt ook dat de achterstand van Nederland toeneemt: waar veel EU-lidstaten meters maken richting het gezamenlijke doel voor 2030 om een kwart van de landbouw biologisch te hebben, is de groei in Nederland juist gestagneerd.

Voor Nederland geldt binnen die gezamenlijke ambitie overigens een lager doel: 15 procent. Maar dat is alsnog een forse kloof om in zes jaar te dichten.

Om te achterhalen waarom Nederland achterblijft, sprak de NOS met verschillende onderzoekers. Zij noemen een passieve overheid en terughoudende kredietverstrekking door banken als belemmeringen: omschakelende boeren hebben een lastige startfase.

In die fase zijn investeringen nodig, terwijl de boerenbedrijven pas twee jaar na het omschakelen het predicaat biologisch krijgen en daarmee een hogere prijs voor hun producten. Dat keurmerk is in handen van de overheid, maar wordt volgens de onderzoekers nauwelijks gepromoot.

Maar de belangrijkste motor achter biologische voedselproductie is de vraag. "Alles valt of staat bij voldoende afzetmarkt", zegt marktonderzoeker Katja Logatcheva van Wageningen University & Research (WUR). "Dat is in Nederland nu een grote belemmering."

De consument let volgens Logatcheva op een aantal zaken, van prijs en smaak, tot gezondheid en duurzaamheid. Omdat de prijs van biologische producten wat hoger is, moeten die andere zaken extra gewaardeerd worden. Daar speelt ook informatievoorziening weer een rol, aldus de marktonderzoeker.

"Al met al heeft de Nederlandse consument geen goed beeld van wat het biologische keurmerk nu daadwerkelijk inhoudt", zegt Sybrand Bouma, voorzitter van De Natuurweide, een vereniging van biologische melkveehouders. "Ook is het de consument onduidelijk wat voor voordelen het henzelf biedt."

Gezondheid

Die voordelen zitten in onder meer op het gezondheidsvlak. Wetenschappers zijn toenemend bezorgd over gezondheidsschade door blootstelling aan een cocktail van lage doseringen bestrijdingsmiddelen. "Die krijgen we binnen via inademing, huidcontact en voedsel", zegt parkinsononderzoeker Bas Bloem van het Radboudumc.

Bloem: "Als je uitsluitend biologische producten eet, zou je blootstelling lager moeten zijn. Maar omdat er meerdere bronnen zijn, en blootstelling over een levensloop optreedt, zijn die gezondheidsvoordelen lastig te onderzoeken."

Uit onderzoek van Wageningen University & Research blijkt dat er bij boeren en omwonenden in bloed en ontlasting een groot aantal bestrijdingsmiddelen wordt aangetroffen. Bij biologische boeren zijn die concentraties aanzienlijk lager.

Naast bestrijdingsmiddelen hebben biologische producten ook een iets andere voedingswaarde, zegt WUR-onderzoeker Wijnand Sukkel. "Biologische groenten en fruit hebben doorgaans wat hogere gehalten aan antioxidanten en vitamine C, en juist minder cadmium." Dat is een van de zware metalen die schadelijk zijn voor de gezondheid. "Maar ook hier is niet bewezen dat structureel biologisch eten leidt tot een betere gezondheid."

De biologische sierteelt zit wel in de lift:

Om de eigen biologische landbouw een boost te geven, is het volgens veehouderijexpert Migchels belangrijk dat grote supermarktketens overstag gaan. "Als Jumbo en Albert Heijn ervoor kiezen om net als Plus hun huismerken biologisch te laten zijn, kan het heel snel gaan. De kosten zullen dan ook flink dalen, met dus ook een lagere meerprijs in het schap."

Tot die tijd is de groeiende achterstand een bedreiging voor Nederlandse bioboeren. Vanwege de achtergebleven binnenlandse vraag gaat een deel van hun productie naar buurlanden. Ook die afzet is onzeker, nu de biologische productie in de rest van Europa sneller groeit.