Aantal parkinsonpatiënten groeit sneller dan gedacht, milieuvervuiling hoofdverdachte

• Rolf Schuttenhelm

  redacteur Klimaat

Wereldwijd is er sprake van een explosieve toename van het aantal mensen met de ziekte van Parkinson.

Het was al bekend dat het aantal parkinsongevallen wereldwijd in 25 jaar is verdubbeld, met een verwachte verdere verdubbeling in 2040. In Nederland is het aantal patiënten in tien jaar tijd met 30 procent gestegen.

Mogelijk is er zelfs sprake van een versnelling. "De afgelopen vier jaar steeg het aantal diagnoses bij vijf met ons samenwerkende ziekenhuizen met 25 procent", zegt neuroloog Bas Bloem, van het Radboud umc.

Daar is nu een nieuwe shock study bovenop gekomen: het aantal parkinsonpatiënten is wereldwijd opgelopen naar 11,8 miljoen mensen (peiljaar 2021), waar het er vijf jaar daarvoor nog 6,2 miljoen waren. Dat melden enkele honderden onderzoekers in het gezaghebbende medische vakblad The Lancet. De onderzoekers hebben precies dezelfde meetmethode gebruikt als in 2016.

'Schrijnend'

"Het is een schrijnend resultaat", zegt Bloem tegen de NOS. "Parkinson is een van de akeligste dingen die je als mens kunnen overkomen. Het verslechtert de motoriek, het denken, de seksualiteit, het plassen, het poepen en het slapen." De hersenziekte is niet dodelijk, maar wel een progressieve aandoening.

In de nieuwe studie is volgens Bloem waarschijnlijk nog sprake van een grote onderschatting, omdat er wereldwijd veel patiënten rondlopen bij wie de diagnose niet is gesteld.

Bloem vindt het extra schrijnend dat de ziekte voor een groot deel vermijdbaar is. In een andere recente studie vat Bloem, samen met een Amerikaanse collega, de verbanden tussen parkinson en milieuvervuiling samen, met name het grootschalige gebruik van verschillende vormen van landbouwgif.

In veel landen komt parkinson vaker voor in gebieden met een hoog gifgebruik, zoals de wijngebieden in Frankrijk. In Nederland bestaat de indruk dat parkinson vaker voorkomt in de bollenstreek. Daar wordt nu onderzoek naar gedaan.

Verboden onkruidverdelger

"Ik ben ervan overtuigd dat dit voor een groot deel een 'man-made disease' is", zegt Bloem. Parkinson werd voor het eerst beschreven in de 19e eeuw, in de toen door steenkoolgebruik sterk vervuilde stad Londen. Toch was de ziekte tot in de jaren 70 nog een tamelijke zeldzaamheid, zegt Bloem. Vermoedelijk was toen wel al de kiem gelegd voor de huidige explosie, met de introductie van zeer neurotoxische landbouwgiffen.

Een voorbeeld daarvan is de onkruidverdelger paraquat, die in de jaren 50 en 60 werd geïntroduceerd. Paraquat is in Nederland sinds 2007 verboden.

Maar het probleem met parkinson is dat het ontstaat na levenslange blootstelling. Dat proces kan tientallen jaren duren, hoewel in Nederland inmiddels ook twintigers en dertigers worden gediagnosticeerd met de ongeneeslijke hersenziekte. De toename van de ziekte wordt ook niet veroorzaakt door de vergrijzing, zegt Bloem. "We zijn niet in tien jaar tijd opeens 30 procent ouder geworden." Vergrijzing speelt wel een rol, zegt Bloem. "Je krijgt parkinson niet van oud worden, maar hoe ouder je bent, hoe langer ook je totale blootstelling aan gifstoffen."

Onder de radar

Bloems grote zorg zit in huidige mogelijke veroorzakers die nog onder de radar zitten. In Nederland zijn zo'n 500 vormen van landbouwgif toegestaan. Een van de belangrijkste is een opvolger van paraquat: de plantendoder glyfosaat. "Er zijn inmiddels zo'n tien studies die een verband vermoeden tussen glyfosaat en de ziekte van Parkinson, maar dat betekent nog niet dat glyfosaat met zekerheid een oorzaak is van parkinson."

"Het grootste probleem is dat we niet zeker weten of glyfosaat veilig is, omdat de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid bij de toelating van glyfosaat niet op een goede manier heeft gekeken naar parkinson."

Toch lijkt het Nederlandse verbod op het oudere middel paraquat wel een stap in de goede richting. In landen waar het middel wel nog is toegestaan, zoals de VS, groeit parkinson sneller dan in Nederland.