Grote antiterreurtraining moet jihadisten weghouden van West-Afrikaanse kust

• 

  Elles van Gelder

  correspondent Afrika

West-Afrikaanse speciale eenheden zijn de afgelopen weken getraind door westerse collega's om te vechten tegen terreurgroepen. De training komt op een moment dat het Westen steeds minder Afrikaanse bondgenoten heeft in de strijd tegen terreur in West-Afrika, terwijl terroristische aanvallen op het continent juist fors toenemen.

Een beige Toyota Landcruiser rijdt over een stoffige weg in het noorden van Ghana. Achter het stuur zit een lid van een terreurgroep. Ghanese commando's in kogelvrije vesten springen uit de bosjes. Een vuurgevecht volgt en eindigt met het uit de auto sleuren en in de boeien slaan van de terrorist. Missie volbracht. "Goed werk", roept de Britse instructeur, die op een afstandje toekijkt.

Het ziet er allemaal levensecht uit, maar dat is het niet: dit scenario maakt deel uit van de grote militaire oefening Flintlock. Elk jaar organiseren de Verenigde Staten in West-Afrika deze wekenlange militaire antiterreurtraining, deze keer op verschillende locaties in Ivoorkust en Ghana. Bijna dertig landen en 1300 militairen doen eraan mee; ook Nederland heeft speciale eenheden gestuurd.

Morgen is de laatste dag van de training die de elitetroepen weerbaarder moet maken tegen terreur:

De Sahel is het epicentrum van terrorisme. Nergens ter wereld vallen er zoveel doden door terreur als in deze regio: grote delen van Burkina Faso, Mali en Niger zijn in handen van jihadisten. Bij vorige edities van Flintlock deden deze landen mee, maar de relaties met het westen verzuurden de afgelopen jaren.

Nadat militairen middels een staatsgreep de macht overnamen, moesten Franse en Europese troepen Burkina Faso, Mali en Niger gedwongen verlaten; in september vertrekken de Amerikanen uit Niger. De drie landen leunen nu voor hulp vooral op huurlingen en materiaal uit Rusland.

Wel volop vertegenwoordigd bij de militaire oefening zijn de kustlanden van West-Afrika, want daar zijn de westerse troepen nog wél welkom. Er zijn onder meer speciale eenheden uit Togo, Benin, Nigeria, Senegal en uit de gastlanden Ivoorkust en Ghana. "Het is heel belangrijk", zegt een Ghanese legerkapitein die net de groep leidde die de nepterrorist uit de auto haalde. "Als er iets gebeurt, kunnen we van hen op aan. En zij kunnen op ons leunen, als ze steun nodig hebben."

Naar schatting kwamen 11.643 mensen om bij terreur in de Sahel in 2023. Dat is drie keer meer dan in 2020. De terreurgroepen opereren onder een eigen naam maar zeggen wel vaak geaffilieerd te zijn aan IS en al-Qaida. Wereldwijd was Burkina Faso na Afghanistan het land dat afgelopen jaar te maken had met de meeste terreur.

De angst dat terreurgroepen steeds meer richting het zuiden van West-Afrika bewegen is groot. De terreur sijpelt al door vanuit Burkina Faso naar het noorden van Togo en Benin. De andere landen aan de kust zijn tot nu toe zo goed als buiten schot gebleven, maar ook daar leeft de vrees dat het geweld hen kan bereiken.

Motorfietsen en kunstmest

"Hier in Ghana zien we dat jihadistische strijders al de grens overkomen vanuit Burkina Faso om uit te rusten, volgende aanvallen te plannen en voor logistiek", zegt Mutaru Mumuni Muqthar, directeur van het West-Afrikaanse centrum voor contraterrorisme in de hoofdstad Accra.

Er is bewijs dat ze motorfietsen en kunstmest uit Ghana halen om explosieven te maken. Ook zijn er zorgen over goud- en drugssmokkel via de kustlanden naar de Sahel om de terreurgroepen te financieren. "De kustlanden zijn belangrijk dan ooit", zegt deskundige Muqthar dan ook. "Als we die aan terreur verliezen, dan verliezen we heel West-Afrika."

Maar die strijd kan niet gewonnen worden op het slagveld, zegt Muqthar. "In de Sahel hebben we gefaald, we hebben onze reactie op terreur te veel gemilitariseerd. We moeten jeugdwerkloosheid aanpakken, de staat sterker maken in de grensgebieden en lokale conflicten aanpakken. Zoals hier in het noorden van Ghana waar etnische groepen vechten over landeigendom. Instabiliteit is een voedingsbodem voor gewelddadig extremisme."

Dat de Verenigde Staten de Flintlock-oefening blijven organiseren, komt omdat het Westen zich zorgen maakt over de groeiende terreur in West-Afrika, zegt de Amerikaans majoor Adam Demarco, planner van Flintlock. "Wat er in West-Afrika gebeurt heeft impact op de hele wereld, of we het nu over handel hebben of over migratie. Al die dreigingen komen samen in deze regio en de dreiging komt steeds verder omlaag."

Lessen uit het verleden

Hij zegt dat ze lessen geleerd hebben uit het verleden. "Aanvallen uitvoeren is makkelijk, maar we praten ook over hoe je de bevolking veilig houdt. Hoe je laat zien dat je er bent voor hun veiligheid zodat ze je vertrouwen, want als je dat niet doet, kan je een land verder destabiliseren."

Ook belangrijk: dat speciale eenheden uit verschillende landen vertrouwen in elkaar hebben. Senegalezen en Ivorianen tijgeren over de grond en moeten kijken wat de vijand doet in een dorpje verderop. In de bosjes verscholen turen ze door verrekijkers.

"We werken aan de relaties van de Afrikaanse troepen onderling", zegt de Amerikaanse eerste sergeant Correll. "Vier of vijf landen slapen samen in volle barakken. Het gaat er ook om dat ze elkaar beter leren kennen, zodat ze elkaar weten te vinden als er hulp nodig is."