Russisch Africa Corps, de voormalige Wagner-groep, timmert aan de weg in West-Afrika

• Eva de Vries

  redacteur Buitenland

Na Mali en Burkina Faso haalt ook Niger de banden met Rusland steviger aan. Deze week landde een groep militaire trainers en medewerkers van het Russische ministerie van Defensie in de hoofdstad Niamey. Het gezelschap zou deel uitmaken van het 'Africa Corps', de nieuwe naam van het Wagner-huurlingenleger op Afrikaanse bodem.

"Dit zat er al aan te komen", zegt Nicodemus Minde, onderzoeker bij het Afrikaans Centrum voor Veiligheidsstudies in Nairobi. Hij wijst op een eerder akkoord tussen de twee landen en de gesprekken die de Nigerese leider vorige maand voerde met president Poetin: "Met Niger aan boord, breidt de Russische invloed in de Sahel zich snel uit."

Keerpunt

De plotselinge dood van Wagner-baas Prigozjin afgelopen zomer geeft het Kremlin de kans om de touwtjes zelf in handen te nemen. Waar de Russische autoriteiten eerder betrokkenheid bij de huurlingengroep ontkenden, trekken ze nu de verantwoordelijkheid volledig naar zich toe. Het Africa Corps, met als leus 'oorlog is ons beroep', valt voortaan direct onder het Russische ministerie van Defensie.

"Nu het Africa Corps officieel onderdeel is van de Russische overheid, is het voor regimes mogelijk makkelijker om met ze in zee te gaan", legt Minde uit. "Een formele, bilaterale samenwerking met een groot land als Rusland is beter uit te leggen dan een deal met een schimmig huurlingenleger."

De doorstart van de Wagner-groep komt voor de West-Afrikaanse leiders op een goed moment. Want de ene na de andere militaire coup voltrekt zich in de Sahel; eerst Sudan, toen Mali en Burkina Faso, en vorig jaar Niger. Ondertussen zijn de troepen van oud-kolonisator Frankrijk vertrokken en werd de VN-missie gedwongen om Mali verlaten. Juist die missie hielp bij de strijd tegen de groeiende terreur, want in de Sahel zijn verschillende jihadistische groeperingen actief die banden hebben met IS en al-Qaida.

"Met het vertrek van de westerse militaire missies is er een vacuüm ontstaan, en regimes kijken dus naar alternatieven", zegt Kars de Bruijne, hoofd van het Sahel-programma van Instituut Clingendael. "Rusland presenteert zich als redder in nood. Als een bevriende staat zonder koloniale geschiedenis in Afrika."

Het Africa Corps wordt ingezet voor militaire ondersteuning. Officieel is dat om terreur tegen te gaan, daar waar westerse troepen dat nu niet meer doen. "Maar dit is het verhaal naar buiten toe. Ze zetten zich vooral in om nieuwe regimes in het zadel te houden", vertelt Minde. "Ze geven leiders en hun families persoonlijke bescherming, leveren wapens en houden toekomstige staatsgrepen tegen. Regime survival package wordt het genoemd." In ruil voor die bescherming en militaire hulp krijgt Rusland onder meer toegang tot grondstoffen. Zo heeft het de controle over een aantal goudmijnen in de Centraal-Afrikaanse Republiek.

Om de uitbreiding in de regio bij te benen is het Africa Corps hard op zoek naar nieuwe mensen. Op het Russische Telegramkanaal verschijnen regelmatig dit soort wervingsaffiches. Hier staat dat ze dringend op zoek zijn naar "jonge, sterke en dappere mannen die de volken van Afrika willen helpen." Er worden hoge salarissen en gratis medische zorg geboden:

De kans dat het Africa Corps daadwerkelijk kan bijdragen aan het verbeteren van de veiligheid en de strijd tegen terreur in landen als Mali, Burkina Faso en Niger is klein. De Wagner-groep bestond op het hoogtepunt uit zo'n 5000 tot 7000 strijders, maar het is niet bekend hoe groot de Russische militaire tak in Afrika op dit moment is. "Ze kunnen het gat dat er is achtergelaten door westerse troepen niet zomaar dichten", zegt De Bruijne.

Maar volgens hem draait het voor Rusland vooral om invloed en geopolitieke verhoudingen: "Er waait een pro-Russische en antiwesterse wind in West-Afrika. Het is denkbaar dat Rusland in de toekomst met landen als Tsjaad of zelfs Senegal of Benin aan tafel zit."

Minde is het daarmee eens. "Rusland wil laten zien dat het vrienden heeft op het continent. Daarmee slaan ze nu weer een slag, dat bewijst de komst van het Africa Corps naar Niger wel."