Afrika-top in Sint-Petersburg: 'Rusland wil invloed in Afrika uitbreiden'

• Eva de Vries

  redacteur Buitenland

In Sint-Petersburg wordt vandaag en morgen de tweede Rusland-Afrikatop gehouden. Het Westen kijkt met argusogen naar de bijeenkomst, bang voor nog meer Russische invloed op het Afrikaanse continent. Net als Rusland ruiken Afrikaanse landen kansen, onder meer op het vlak van veiligheid, grondstoffen en de onlangs gesneuvelde graandeal.

"Afrikaanse landen keren zich niet tegen het Westen door samen te werken met Rusland, al denkt het Westen dat vaak wel", zegt onderzoeker Guido Lanfranchi van Instituut Clingendael. Hij richt zich op de relatie tussen Afrika en Rusland. "Het is in Afrika's belang om banden te hebben met zowel Rusland als het Westen."

Volgens Rusland komen er delegaties uit 49 van de 54 Afrikaanse landen, onder wie 17 regeringsleiders. President Poetin zou spreken met leiders van onder meer Zuid-Afrika, Burkina Faso, Uganda en Mali

Op de agenda natuurlijk ook de oorlog in Oekraïne. Vorige maand nog reisden Afrikaanse leiders naar Kyiv en Moskou om te praten over vrede. Daarbij is de oorlog, hoe ver weg ook, voelbaar in Afrika, waar graan, kunstmest en voedsel flink duurder zijn geworden. Zo komt bij de top waarschijnlijk een alternatieve graandeal aan bod. Poetin heeft al aangeboden afgeprijsd graan naar Afrika te willen verschepen.

"Ongetwijfeld wordt er ook gesproken over fossiele brandstoffen en mineralen zoals goud en diamanten", zegt Lanfranchi. "Grote kans dat er afspraken worden gemaakt over de winning en delving daarvan."

En dan is er nog de omstreden Russische Wagner-groep. Die helpt in tal van Afrikaanse landen regeringen op het gebied van veiligheid, in ruil voor onder meer grondstoffen zoals goud. Maar sinds de opstand van Wagner in Rusland, eind juni, is er veel onduidelijk over de toekomst van de groep op het continent.

De top vindt plaats op een interessant moment, vindt Lanfranchi. Volgens hem is het geopolitieke landschap in de wereld aan het veranderen, onder meer aangejaagd door de oorlog. "Vanwege de isolatie door de westerse sancties heeft Rusland meer bondgenoten en handelspartners nodig. Dit biedt kansen voor Afrika, bijvoorbeeld op het vlak van veiligheid en handel."

Niet alleen Rusland wil meer invloed in Afrika, zegt hij. "Er is steeds meer interesse voor het continent. Om de haverklap reizen er delegaties rond en de ene na de andere Afrika-top wordt georganiseerd." Hij doelt op onder meer de VS-Afrikatop en de Japan-Afrikatop, beide van vorig jaar.

Toch is de samenwerking tussen Rusland en Afrika niet nieuw. Tijdens de eerste top, vier jaar geleden, werden vooral economische overeenkomsten gesloten met bedrijven. "Maar ook ver daarvoor was Rusland al actief in Afrika. De samenwerking is alleen maar sterker en belangrijker geworden."

Eerder deze week beschuldigde Poetin het Westen, en vooral de Verenigde Staten, van het onder druk zetten van Afrikaanse landen om de top in Sint-Petersburg niet bij te wonen. De VS zou Afrikaanse delegaties hebben aangemoedigd om op de heen- of terugweg een stop te maken in Kyiv, om beter zicht te krijgen op het Oekraïense perspectief.

"Het zegt iets over hoe belangrijk het Westen deze top vindt", zegt Lanfranchi. "Iets te belangrijk als je het mij vraagt." Volgens hem laat Afrika zich niet onder druk zetten door westerse landen. "Afrikaanse landen willen hun eigen plan trekken. En als dat samenwerken met Rusland is, dan is dat samenwerken met Rusland."