Einde speciale scholen en klassen voor Oekraïners in zicht

• Sophie Moerland

  redacteur Binnenland

Vlak na het begin van de oorlog in Oekraïne kwam er een regeling die onderwijs aan de nieuwe, grote groep vluchtelingen mogelijk maakte in speciale scholen en klassen. Na dit schooljaar komt er een einde aan die speciale scholen en klassen voor Oekraïense kinderen. Het is de bedoeling dat ze naar het reguliere onderwijs gaan.

Dat moet volgens het ministerie van Onderwijs de integratie bevorderen. Voor 1 maart moeten de tijdelijke onderwijsvoorzieningen aan DUO doorgeven hoe de scholieren 'uitfaseren'. Dat kan naar reguliere scholen of nieuwkomersscholen.

Door de regeling was het mogelijk snel onderwijs aan Oekraïense leerlingen te organiseren. "De regeling gaf ons financiële rugdekking" zegt Bart Caris, bestuurder bij Meerderweert, een van de twee scholenstichtingen die het onderwijs op de gemeentelijke opvang in Weert opzetten: "Hierdoor konden we bijvoorbeeld langere tijd een gebouw huren."

Bovendien moest de tijdelijke regeling bestaande nieuwkomersscholen en -klassen ontlasten. Die konden al deze kinderen niet opvangen.

Verandering van onderwijs

Op het voormalige Van Horne Kazernecomplex in Weert worden sinds april 2022 Oekraïners opgevangen. In mei van dat jaar ging de tijdelijke onderwijsvoorziening voor Oekraïense kinderen van start.

Het eerste half jaar werd het onderwijs georganiseerd met het idee dat de kinderen en hun ouders snel zouden terugkeren naar Oekraïne. Hoewel al voorzichtig Nederlands werd geleerd volgden kinderen ook thuis online onderwijs van hun school in Oekraïne.

"Dat digitale onderwijs was vaak goed geregeld", vertelt Michiel Reijven, projectcoördinator van de Oekraïense school. "Maar op een gegeven moment werd dat minder. Scholen werden in puin geschoten. Of soms zaten kinderen uren voor een leeg beeldscherm omdat de klas in de schuilkelder zat."

De ene leerling kijkt ernaar uit om naar een reguliere school te gaan, de ander vindt het nog spannend:

Toen duidelijk werd dat een snelle terugkeer er niet in zat besloot de school in Weert het onderwijs anders in te richten. De eerste maanden gaf de Nederlandse docent klassikaal les. Doordat de kinderen onderling Oekraïens bleven praten kwam de taalontwikkeling niet goed op gang.

"Op een nieuwkomersschool zit je met verschillende nationaliteiten in de klas, daar wordt Nederlands de gezamenlijke taal. Als je één leerkracht hebt die Nederlands spreekt en de kinderen spreken Oekraïens dan doen ze vooral tijdens hun beurt hun best. Dat was niet optimaal", zegt Reijven.

De school ging de klas onderverdelen in kleinere groepen van verschillende niveaus. Die kregen les van de docent, de onderwijsassistent of iemand van het lokale culturele centrum. Aan de hand van beeldende vorming en dans leerden zij de kinderen spelenderwijs de Nederlandse taal.

Perspectief op terugkeer

Het onderwijs op de gemeentelijke opvang in Weert lijkt veel op het onderwijs aan andere nieuwkomers. Er zijn ook scholen en klassen waar dit lang anders is geweest. Daar werd voornamelijk in het Oekraïens les gegeven, in sommige gevallen door onbevoegde Oekraïense docenten.

In Breda werd onder de regeling vorig jaar een Oekraïense school opgericht. In augustus begonnen daar 88 leerlingen tussen de 10 en 18 jaar. Een derde van de lessen wordt in het Nederlands gegeven, twee derde in het Oekraïens.

Hiermee speelden de gemeente en de schoolbesturen in op de wens van een grote groep ouders, die een mogelijke terugkeer naar Oekraïne vooropstelden. Doordat er toch ook in het Nederlands les wordt gegeven is er volgens wethouder Arjen van Drunen ook perspectief om in Nederland te blijven.

Zowel de gemeente als de schoolbesturen zijn niet blij met het einde van de regeling. Dat zou betekenen dat de school de deuren moet sluiten. Op 1 maart is er een gesprek op het ministerie van Onderwijs om te kijken of het mogelijk is de school langer open te houden.

Voor de kinderen van de Oekraïense school in Weert zal het wennen zijn om naar een andere school te gaan. "Als ik kijk wat er gebeurt bij ons school, dan is het ook wel even slikken dat dat afloopt", zegt Reijven: "maar het is goed voor de integratie als ze doorstromen."

Er wordt nu voor de ruim dertig kinderen tussen de zes en twaalf jaar gekeken waar ze na de zomer naar school kunnen. Dat kan een reguliere school zijn of een nieuwkomersschool.

Tijdelijke bescherming

De tijdelijke onderwijsvoorziening loopt in de zomer af. Dat is eerder dan de tijdelijke bescherming voor vluchtelingen uit Oekraïne, die vorig jaar werd verlengd tot 4 maart 2025. Hierdoor kunnen ze een jaar langer in de EU-lidstaten verblijven.

In totaal zijn er zo'n negentig onderwijsvoorzieningen voor Oekraïense leerlingen: ruim zestig in het primair onderwijs en bijna dertig in het voortgezet onderwijs. Volgens het ministerie zijn dat er in de praktijk waarschijnlijk minder omdat uit gesprekken blijkt dat scholen al gestopt zijn maar dit nog niet hebben doorgegeven. In totaal volgen bijna 20.000 Oekraïense kinderen onderwijs in Nederland.