Ondanks strengere wetgeving verloopt de strijd tegen uithalers in de Rotterdamse haven moeizaam. Het aantal opgepakte loopjongens van drugscriminelen stijgt nog altijd. Bovendien worden de uithalers, misschien wel dankzij die nieuwe wet, steeds jonger.
In 2022 ging een langgekoesterde wens van het Openbaar Ministerie (OM) in vervulling: een strengere wet maakt dat uithalers voortaan celstraffen van maximaal twee jaar riskeren. Het gaat dan om mensen die door criminelen verscheepte drugs, meestal cocaïne, uit zeecontainers halen.
Ook als ze de drugs die ze willen ophalen nog niet op zak hebben, lopen ze risico op maximaal twee jaar cel. Maar de afschrikwekkende werking waar het OM op hoopte, is niet terug te zien in de cijfers.
Als een 14- of 15-jarige bij de Albert Heijn vakken vult, krijgt hij misschien 5 euro per uur. Reken maar uit.
Vorig jaar pakte de politie 452 keer een uithaler op. Een jaar eerder waren dat er nog 251. De vele rechtszaken rond uithalers drukken zwaar op de Rotterdamse rechtbank. Begin dit jaar stonden negentien zaken gepland op één dag. Nieuwsuur was vorige week aanwezig toen een 20-jarige man terechtstond.
De verdachte zat in een zogenoemde Trojaanse container: een lege container waarin uithalers zich het haventerrein op laten rijden. Soms zitten ze daar dagen in met bijvoorbeeld slaapzakken, een chemisch toilet en een tas vol eten.
Deze verdachte had twee telefoons, een kniptang, touw, een breekijzer, zaklampen en spanbanden bij zich. In de rechtbank beriep hij zich op zijn zwijgrecht. De rechter veroordeelde hem tot negentig dagen cel.
Daarmee behoort deze uithaler bij een minderheid van een derde die in de gevangenis belandt. De overige twee derde komt weg met een taakstraf. Volgens het gerechtshof in Den Haag is dat "voldoende afschrikwekkend".
Daar is het OM het niet mee eens. Daarom zoekt hoofdofficier van justitie Hugo Hillenaar manieren om uithalers vaker achter slot en grendel te krijgen. "Zij zijn een cruciale schakel in de in- en doorvoer van drugs."
Wel of geen strafblad
Een manier waar Hillenaar aan denkt is het verruimen van het zogenoemde first offender-principe. Dat houdt in dat uithalers die nog niet eerder zijn veroordeeld voor drugscriminaliteit een lagere straf krijgen.
Stel: zo'n uithaler deed nooit eerder iets met drugs, maar maakte zich wel schuldig aan een straatroof. Volgens de huidige definitie is hij dan alsnog first offender. Maar als het aan Hillenaar ligt, laat de rechter dat niet-drugsgerelateerde delict voortaan ook meetellen in de strafmaat.
Mijn cliënten zijn opportunisten en gaan niet zeggen: artikel 3, wat betekent dat precies?
Een goed idee? Nee, zegt advocaat Cem Kekik. Hij ziet dat uithalers zich niets aantrekken van zwaardere straffen. "Mijn cliënten zijn opportunisten en gaan niet zeggen: artikel 3, wat betekent dat precies?"
De overheid kan zich volgens Kekik beter focussen op preventie. Als jonge jongens opgroeien in een fijne buurt met goed onderwijs en voldoende geld, zouden ze zich beter kunnen verweren tegen "rekruterende makelaars".
Wie zijn deze uithalers?
De uithalers worden steeds jonger. Onlangs pakte de politie zelfs een jongen van 14 op. Volgens criminoloog Robby Roks van de Erasmus Universiteit komt dat doordat rechters lagere straffen geven aan jonge daders zonder strafblad. De ronselende drugscriminelen weten dat.
En die jongeren zijn gevoelig voor het grote geld, zegt advocaat Vito Shukrula. Zijn cliënten komen soms uit kwetsbare gezinnen of probleemwijken, maar vaak zijn het ook tieners die simpelweg snel rijk willen worden. "Als een 14- of 15-jarige bij de Albert Heijn vakken vult, krijgt hij misschien 5 euro per uur. Reken maar uit."
De wat oudere uithalers hebben volgens Shukrula vaak doodnormale levens. Sommigen werken in de zorg, anderen in de commerciële dienstverlening. Ze kunnen prima rondkomen, maar voor een uithaler is het starttarief van één klus minstens 5.000 euro. "En dat kan oplopen tot wel 50.000 euro."
'Professionele' scouting
Drugscriminelen die uithalers ronselen gaan gewiekst te werk. Advocaat Kekik zegt dat zijn cliënten soms worden gescout en geanalyseerd in kroegen en nachtclubs. "Ze kijken hoe iemand zich gedraagt. Of hij met meisjes praat. En of die meisjes zich fijn voelen bij hem."
Gotti (21) werd benaderd via Snapchat en kreeg 40.000 euro als hij drugs zou uithalen:
