Ketamine: wat is het, wat doet het en waarom is de drug nu in het nieuws?

Het is volgens de politie de grootste ketaminevangst ooit in Nederland. In een schuur in Muiderberg vonden agenten begin deze maand 2000 kilo van de drugs, met een straatwaarde van 55 miljoen euro. Vier vragen over 'keta', dat van oorsprong een pijnstillend geneesmiddel is, maar de laatste jaren populair is als partydrug.

Wat doet ketamine en wat zijn de risico's?

Na inname van een lage hoeveelheid kan de gebruiker in een dromerige, ontspannen roes terechtkomen, waarbij geluiden intenser zijn of vervormen. Bij een hogere inname kan het aanvoelen alsof je uit je lichaam treedt. Na een overdosis kan iemand in een "k-hole" terechtkomen. Gebruikers kunnen moeilijk praten of bewegen; sommigen hebben een bijna-doodervaring.

Volgens het Trimbos-instituut, dat onderzoek doet naar drugsgebruik, kan ketagebruik ook voor blijvende klachten zorgen, zoals geheugenverlies, hevige buikpijnaanvallen ('k-kramp') en blaasproblemen. "Er zijn verhalen van mensen die om de tien minuten moeten plassen of pijn hebben bij het plassen", zegt Margriet van Laar van het onderzoeksinstituut.

Ze benadrukt dat ketamine verslavend kan zijn en dat het gebruik ervan tot een vicieuze cirkel kan leiden, want keta wordt ook als pijnstiller gebruikt. "Mensen die keta hebben gebruikt, kunnen blaasproblemen krijgen en gebruiken vervolgens weer keta om de pijn daarvan te onderdrukken."

In het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch is sinds 2022 een speciale ketaminepoli. Daar worden patiënten behandeld en wordt ook geprobeerd die vicieuze cirkel te doorbreken.

Ketamine zit juridisch in een grijs gebied. Ondanks dat het als partydrug wordt gebruikt, staat het niet op de lijsten van verboden hard- en softdrugs, omdat het ook als geneesmiddel in gebruik is. Er zijn wel strenge voorwaarden aan verbonden. Zo mag het middel niet ongeregistreerd worden verhandeld en is bezit van grote hoeveelheden verboden.

NOS op 3 dook eerder in de wereld achter ketamine:

Neemt het gebruik van ketamine toe?

Vroeger gebruikte een kleine groep mensen die op zoek was naar intense psychedelische effecten ketamine als drug. Tegenwoordig gebruiken met name jongeren het, thuis, op festivals of (huis)feestjes.

Volgens de laatste cijfers van het Trimbos-instituut, uit 2022, heeft 1 op de 40 volwassenen ooit ketamine gebruikt. Dat komt neer op ongeveer 360.000 Nederlanders. Tussen 2016 en 2020 steeg het gebruik fors, maar die stijging stabiliseerde in 2022.

Wat verder opvalt, is dat hoogopgeleide jonge mannen keta relatief gezien het vaakst gebruiken. Ongeveer 1 op de 10 hbo- of universiteitsstudenten heeft een keta-ervaring, valt te lezen in de laatste Trimbos-cijfers.

Volgens Van Laar is ketamine onder drugsgebruikers "meer mainstream geworden". "Over het algemeen is er meer belangstelling voor dit soort psychedelische drugs. Daarnaast is het goedkoop, makkelijk te krijgen en makkelijk te gebruiken."

Ze benadrukt dat het gebruik van keta onder de gehele Nederlandse bevolking nog steeds heel klein is. Zo had in 2022 minder dan 1 procent van de volwassenen in het laatste jaar een keer ketamine gebruikt, een stuk minder dan bijvoorbeeld wiet of xtc.

Hoe bijzonder is de vondst in Muiderberg?

Ketaminevondsten komen vaker voor, maar zijn "op één hand te tellen", zegt politiewoordvoerder Robbert Salome. "Het valt in het niet bij wat we bijvoorbeeld aan cocaïne of xtc vinden."

Dat komt deels doordat de politie er niet specifiek naar op zoek is. De vondst in Muiderberg volgde na een anonieme tip. "Dan gaan we natuurlijk kijken. Maar in principe ligt onze focus meer op synthetische drugs, zoals MDMA."

Begin vorig jaar vond de politie een grote hoeveelheid ketamine in een boerderij in de buurt van het Brabantse Steenbergen. Daar werd zo'n 1700 kilo ketamine in beslag genomen.

Daar ging uitgebreid politieonderzoek aan vooraf. Agenten keken maandenlang mee in het chatverkeer van criminelen. Op 3 februari was er een grote internationale politieactie in Nederland, België en Duitsland. Naast de ketamine vond de politie op verschillende plekken ook contant geld en wapens.

Neemt de handel toe?

Omdat ketamine in juridisch grijs gebied zit, is het voor de politie lastig om te beoordelen of de illegale handel toeneemt. "Als we ergens ketamine aantreffen, kan dat ook voor medische doeleinden zijn. Als mensen daar een vergunning voor hebben, is het niet illegaal", zegt Salome. De controle daarop is volgens de politie meer een zaak voor de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.

Bij de recordvondst deze maand in het Gooi was duidelijk sprake van een illegale partij. "Hier was geen vergunning voor", aldus de politiewoordvoerder. "Het mooiste nieuws is dat deze lading nu van de markt is." De ketamine werd begin deze maand al gevonden en is daarna afgevoerd en vernietigd.