"Kalil, waarom wil je illegaal reizen? Ik heb dat zelf ook gedaan. Ik reisde door de woestijn en mijn beloning daar was dat ze m'n botten braken. Ga alsjeblieft niet. Ik kon me een week niet wassen, ik had bijna geen eten en water."
Met dit soort teksten probeert een reizend theatergezelschap in het West-Afrikaanse Guinee jongeren ervan te overtuigen niet naar Europa te komen. De Belgische overheid financiert de voorstelling, waaronder het salaris van de lokale acteurs.
"We moeten de foute verhalen over leven in Europa doorprikken", zegt de Belgische staatssecretaris Migratie en Asiel Nicole de Moor tegen Nieuwsuur. "Driekwart van de asielzoekers uit Guinee blijkt geen nood te hebben aan bescherming." Oftewel: hun asielaanvraag is kansloos.
'Guinee is een puinhoop'
De meeste migranten uit Guinee hebben Europa als bestemming. Ze reizen veelal via Tunesië of Libië, over de Middellandse Zee naar Italië. Daar kwamen in 2023 tot en met november zo'n 18.000 Guineeërs aan. Met 12 procent van het totaal zijn ze de grootste groep onder de migranten die per boot naar Italië reizen.
Vanuit Italië trekt een groot deel van de Guineeërs door naar Frankrijk en België. De belangrijkste reden is de taal; Guinee was tot 1958 een Franse kolonie.
Guinee kampt al langer met problemen zoals gebrekkige zorg en onderwijs. Het land raakt politiek en economisch steeds verder geïsoleerd sinds een militaire staatsgreep in 2021. "Het is hier een puinhoop, in dit land werkt niks", zegt een van de jongeren in het theaterpubliek. "We willen allemaal naar Europa."
Een deel van de toeschouwers beseft dankzij de voorstelling hoe gevaarlijk de reis is:
Vooral de dorpen lopen leeg, zegt de Guineese migratie-expert Safiatou Diallo. "Je ziet er nauwelijks jongeren. Alle sterke mensen zijn weg."
Overlast in België
Intussen kampt België met overlast van duizenden asielzoekers die op straat zwerven omdat er te weinig opvangplekken zijn. De situatie is er volgens asieladvocaten schrijnender dan in Nederland of zelfs Griekenland, waar de migranten in de overbevolkte opvangkampen ten minste nog onderdak krijgen.
De vraag is wel hoeveel een campagne zoals de theatervoorstelling bijdraagt aan een oplossing. Tot november vorig jaar vroegen zo'n duizend Guineeërs asiel aan in België, ongeveer 3 procent van het totaal aantal asielaanvragen.
Maar staatssecretaris De Moor benadrukt dat het Guineese theater, dat 139.000 euro van België krijgt, maar één van de vele door België gefinancierde voorlichtingscampagnes is om migratie te ontmoedigen. In enkele andere landen, waaronder Albanië en Vietnam, organiseren de Belgen vergelijkbare projecten. "Ook daar proberen mensensmokkelaars jonge kinderen te lokken met de belofte dat zij hier kunnen werken en duizenden euro's per maand kunnen gaan verdienen. In realiteit komen zij vaak terecht in de illegaliteit, worden ze uitgebuit in nagelstudio's of in de prostitutie."
Succesverhaal
Voorlichting in de herkomstlanden over de gevaren is hard nodig, zegt migratie-expert Diallo. Van landgenoten die eerder naar Europa vertrokken, krijgen Guineeërs geen eerlijk beeld. "Zij zullen nooit zeggen dat ze het slecht hebben. Je moet altijd een succesverhaal afsteken. Dat is een kwestie van prestige."
Desondanks denkt ze dat er veel extra voorlichting nodig zal zijn om haar landgenoten te overtuigen in Guinee te blijven, want de wil om naar Europa te gaan is hardnekkig. "Zelfs ouders willen dat hun kinderen vertrekken."
