'Slavernijmuseum moet menselijk zijn en niet alleen zwarte verhalen vertellen'

Het Nationaal Slavernijmuseum krijgt steeds meer vorm. De initiatiefnemers doen inspiratie op bij buitenlandse slavernijmusea. De belangrijkste les die ze krijgen: 'vermenselijk' het onderwerp. "Als het alleen over slavernij gaat, zal het de aandacht niet vasthouden."

Het zijn de woorden van Lonnie Bunch, directeur van het National Museum of African American History and Culture in Washington. Zijn museum is een succes: sinds de opening in 2016 kwamen al ruim 10 miljoen bezoekers langs.

"Je moet het persoonlijk maken", zegt Bunch. "In mijn museum zijn alle verhalen over slavernij, migratie, werk of sport teruggebracht naar de menselijke maat. Zodat mensen betrokken raken."

Dat moet ook gebeuren bij het Nederlandse slavernijmuseum. Als alles volgens plan verloopt, opent dat museum in 2029 in Amsterdam. Op welke plek dat gebeurt is nog niet bekend.

Reis naar Amerika

Initiatiefnemers John Leerdam, Peggy Brandon en David Brandwagt bezochten in Washington het Amerikaanse slavernijmuseum. Een inspirerende trip, zegt Leerdam. Hij is niet alleen onder de indruk van wat hij in het museum zag, maar ook van het twaalf à dertien jaar durende voorwerk dat directeur Bunch verrichte voordat het museum opende.

Dat deed Bunch onder meer door in gesprek te gaan met Amerikaanse burgers. Die gesprekken bepaalden mede welke verhalen het museum zou gaan vertellen.

Datzelfde doen nu ook de initiatiefnemers van het Nederlandse slavernijmuseum. Ze houden niet alleen bijeenkomsten in Amsterdam, maar ook in andere steden, zoals Almere en Tilburg. En dat leidt soms tot emotionele gesprekken:

De burgerbijeenkomsten zijn heel leerzaam, zegt John Leerdam. Hij ziet steeds meer 'andere perspectieven' op slavernij. "Andere mensen die eigenlijk met een heel andere bril naar dit soort verhalen kijken. Soms zijn de verhalen wel heel erg wit en westers geïnterpreteerd."

Volgens de Amerikaanse museumdirecteur Bunch is het hoog tijd dat ook Nederland een Nationaal Slavernijmuseum krijgt. "Zelfs de Nederlanders zullen niet weten dat ze zo veel slaven hebben verhandeld." Bewustwording is zeer belangrijk, zegt hij. "Het Nederland van nu is deels gebouwd op mensenhandel. Het is essentieel dat landen als Nederland inzien hoe dit hun slavernijverleden heeft gevormd, maar ook het heden."

Ook de Nederlandse initiatiefnemers vinden het vreemd dat ons land nog niet zo'n slavernijmuseum heeft. Ze wijzen erop dat bijna elke Amerikaanse staat wel een plek heeft waar de slavernijgeschiedenis aan bod komt. John Leerdam stuit in zijn research dan ook op heel veel vertelwaardige verhalen. "Het wordt ingewikkeld genoeg om alles in dat museum te proppen."

Steeds meer bewustwording

Leerdam sluit positief af. Tijdens zijn onderzoek merkt hij dat steeds meer mensen zich bewust worden van de vreselijke effecten van slavernij. "In westerse landen ging men er altijd van uit dat zij de beste, knapste, intelligentste en machtigste waren. Daar zien we nu, zeker na Black Lives Matter, een verschuiving in komen. En dat werd tijd."

Tot slot nog een advies van Lonnie Bunch: laat het museum niet alleen het verhaal van zwarte mensen vertellen. "Maar van iedereen die is gevormd door ideeën van vrijheid en van wie we denken te zijn."