Plastictoeslag en regels voor wegwerpbekers blijven, maar inspectie handhaaft niet

• Merel Stikkelorum

  Redacteur Binnenland

Bedrijven hoeven voorlopig geen plastictoeslag te rekenen op plastic wegwerpbakjes en -bekers. En op kantoren, sportvelden en scholen kan koffie ook na 1 januari nog in wegwerpbekers worden geschonken. Demissionair staatssecretaris Heijnen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft besloten dat de regels wel blijven, maar dat de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) ze deels niet gaat handhaven bij de circa 500.000 bedrijven die hiermee te maken hebben.

"Met de aanpak die ik nu kies, heeft mijn opvolger in een nieuw kabinet maximaal de handen vrij om een keuze te maken", aldus Heijnen. "Linksom of rechtsom moeten we toe naar een serieuze reductie van wegwerpplastics. Ik roep bedrijven, organisaties, locaties en medeoverheden met klem op om de regels te volgen en gewoon wel die broodnodige omslag te maken van wegwerp naar herbruikbaar."

De staatssecretaris reageert met deze dubbele boodschap op de moties die in oktober in de Tweede Kamer zijn aangenomen over de regels met betrekking tot wegwerpplastics. Zo werd een motie van de SP aangenomen om de toeslag af te schaffen op wegwerpbakjes en -bekers bij afhaal en bezorging. Over deze regel, die 1 juli werd ingevoerd, was veel commotie onder snackbars en andere afhaalbedrijven.

Eind oktober volgden twee moties van de VVD om de wegwerpbekers ook op locaties als kantoren, scholen en sportverenigingen te behouden in plaats van ze per 1 januari te vervangen door herbruikbare bekers, zolang ze maximaal 5 procent plastic bevatten en laagwaardig gerecycled worden tot bijvoorbeeld eierdozen en wc-papier.

De maatregelen volgen uit Europese regelgeving om het gebruik van wegwerpplastics terug te dringen en herbruikbare verpakkingen te stimuleren. Elke dag gooien we in Nederland 19 miljoen plastic bekers en voedselverpakkingen weg. Per jaar zijn dit er meer dan 7 miljard. In 2026 moet dat met 40 procent zijn verminderd ten opzichte van 2022.

Daarom kan demissionair staatssecretaris Heijnen de regels niet zomaar afschaffen en laat ze een definitieve beslissing over aan een nieuw kabinet. "De moties raken aan twee zeer belangrijke onderdelen van de regelgeving voor wegwerpplastics", aldus Heijnen. "Op korte termijn, rekening houdend met de demissionaire staat van het kabinet, kan ik niet zo snel andere middelen inzetten om te compenseren voor het wegvallen van deze onderdelen, mocht ik de moties uitvoeren."

De vraag is hoeveel bedrijven de plastictaks gaan loslaten en of na 1 januari op kantoren nog vooral wegwerpkoffiebekers te vinden zullen zijn, in plaats van herbruikbare exemplaren.

Eerder al lieten bedrijven in (systemen voor) herbruikbare verpakkingen weten dat vanwege de moties over de regels per 1 januari orders 'on hold' werden gezet of zelfs geannuleerd werden. En In oktober meldde de ILT aan de Tweede Kamer dat bedrijven de plastictaks ontwijken. Zo rekenen supermarkten een toeslag van slechts 1 cent op bijvoorbeeld maaltijdsalades en eenpersoons zuivelverpakkingen.

Herbruikbaar alternatief blijft wel verplicht

De Inspectie Leefomgeving en Transport wijst er in een reactie op dat een aantal regels wel blijft gelden, zoals het aanbieden van een herbruikbaar alternatief of bring your own bij afhaal en bezorging. "De ILT zal dat dus ook blijven handhaven."

Verder gaat de inspectie een toets uitvoeren naar handhaafbaarheid, uitvoerbaarheid en fraudebestendigheid van de regels die ze nog wel moet handhaven.

Voordat het hele pakket aan regels rondom wegwerpplastics werd ingevoerd, concludeerde de ILT in zo'n toets al dat deze niet te handhaven, fraudegevoelig en niet goed uitvoerbaar zijn, en sprak zich uit voor een verbod op wegwerpplastics.

Het is niet duidelijk tot wanneer de inspectie niet gaat handhaven. Volgend jaar gaat het ministerie de regels voor wegwerpplastics evalueren.