Hamas verraste vriend en vijand met aanval: 'Ze hebben niets meer te verliezen'
Sinds de militante Palestijnse beweging Hamas zaterdagochtend een verrassingsaanval uitvoerde op Israël, is er opnieuw oorlog tussen de gezworen vijanden. Waarom ging Hamas over tot de aanval en wat is dit eigenlijk voor een beweging? Midden-Oostendeskundige Maurits Berger legt uit.
1. Hoe is Hamas ontstaan?
Nadat in 1948 David Ben-Gurion de staat Israël uitriep, sloegen zo'n 750.000 Palestijnen op de vlucht, voornamelijk naar omringende landen. Verzet tegen de bezetting van Israël kwam in de decennia daarna dan ook voornamelijk van buitenaf, legt Berger uit. "Dat waren Palestijnse guerrilla's die vanuit Jordanië of Libanon Israël aanvielen. Maar in de jaren 80 kwam, tot schrik van Israël, het verzet van binnenuit. Dus van de Palestijnen die in bezette gebieden woonden."
Die eerste Palestijnse opstand, oftewel de Eerste Intifada, duurde van 1987 tot 1993. Hamas ontstond ten tijde van deze opstand. De Intifada kwam ten einde met het sluiten van de Oslo-akkoorden in 1993. Israël kwam met de Palestijnse organisatie PLO overeen dat de Palestijnen een vorm van zelfbestuur zouden krijgen.
Maar het akkoord leidde tot verdeeldheid onder Palestijnen. Berger: "Hamas zei dat de PLO veel te veel had weggegeven. Zij bleven dus doorgaan met verzet, inclusief aanslagen. Dat is voor Israël reden geweest om te zeggen tegen de PLO: wij kunnen met jullie niet verder als je Hamas niet in bedwang kunt houden. Door Hamas werd, wat er voorzichtig aan vrede tot stand kwam, vrij snel afgebroken."
2. Hoe heeft Hamas zich ontwikkeld?
In 2006 won Hamas democratische verkiezingen in de Gazastrook. "De PLO verloor die verkiezingen omdat mensen geen vertrouwen in hen hadden. De gedachte was: Hamas vecht voor ons, met ons, namens ons."
Naast een verzetsbeweging tegen Israël is Hamas ook een sociaaleconomische beweging, zegt Berger. "Ze staan vooral bekend om hun paramilitaire tak, maar ze doen veel meer dan dat. Ze hebben ook klinieken en regelen voedsel. Dat verklaart ook dat ze onder Palestijnen veel draagvlak hebben."
Binnen Gaza is er weinig kritiek op Hamas, zegt Berger. "Hamas heeft zich ontwikkeld tot een regime met dictatoriale trekken. Ze permitteren zich weinig tegengeluid en ja, de paramilitaire tak is absoluut een terroristische beweging."
3. Hoe komt Hamas aan wapens en aan geld?
Hamas vuurde zaterdagochtend vanuit de Gazastrook een spervuur van raketten af op Israël. Militanten braken door de omheining van de Gazastrook en vielen dorpen in de omgeving aan. De groepering gebruikte zelfs paragliders om aanvallen vanuit de lucht uit te voeren. Hoe Hamas aan die wapens kwam, is een raadsel, zegt Berger.
"Gaza is volledig afgesloten met muren van zeven meter hoog en meters diep. En de Israëlische marine ligt daar voor de kust. Hoe ze aan de wapens zijn gekomen, weten we niet. De Israëlische geheime dienst zal zich echt op het hoofd krabben."
Wat wel duidelijk is, is dat Hamas diverse sympathisanten heeft in het Midden-Oosten heeft, Iran voorop. De Iraanse president Raisi zei kort na de aanval dat zijn land "het legitieme recht op zelfverdediging van de Palestijnse natie" steunt. Er bestaan sterke vermoedens dat Iran Hamas ook financiële en materiële steun heeft verleend bij de aanval.
4. Waarom ging Hamas over tot deze aanval?
Hamas-leider Ismail Haniya noemt de aanval een strijd van eer, weerstand en waardigheid, gericht tegen de "vijand die Gaza bezet". Later zegt een Hamas-woordvoerder dat de operatie ook een boodschap is aan Arabische landen die de banden met Israël hebben genormaliseerd. Die ontwikkeling is Hamas een doorn in het oog. "Het is een vijandige staat en we moeten ze tegenhouden."
Een onherkenbaar gemaakte leider van de militaire tak van Hamas spreekt zaterdag van een nieuwe militaire operatie met de naam Operatie al-Aqsa storm:
Met deze nieuwe escalatie in het conflict lijkt toenadering tussen Israël en de Palestijnen weer verder weg dan ooit. Bij de aanvallen van Hamas zijn honderden Israëliërs om het leven gekomen. Israël slaat hard terug met bombardementen op de Gazastrook.
"Het is verschrikkelijk wat er gebeurt, maar het is ook weer niet zo verbazingwekkend", zegt Berger. "Het leven van de Palestijnen in de Gazastrook was al slecht en is in de afgelopen jaren dramatisch geworden. Israëlische oud-premiers en militairen waarschuwen al jaren dat de toestand onhoudbaar is."
De werkloosheid in Gaza is 70 tot 80 procent en Gazanen zijn afhankelijk van wat Israël toelaat aan eten, drinken, materialen en medicijnen. Israël heeft aangekondigd de Gazastrook nu volledig af te sluiten. Dat betekent dat de elektriciteit wordt afgesloten en Israël geen voedsel en brandstof meer toelaat.
Volgens Berger was de aanval van Hamas vooral een wanhoopsdaad. "Veel mensen in Gaza zijn op sterven na dood. De Palestijnen weten dat Israël drie keer zo hard terugslaat als ze over de streep gaan. Hamas ging hier dus met open ogen in. Voor mij betekent dit dat ze helemaal niks meer te verliezen hebben."
