Verslagenheid in Nagorno-Karabach: 'Niemand wil in deze hel blijven'

• Chiem Balduk

  Redacteur Buitenland

"Het zit erop", verzucht Marut Vanyan, journalist en inwoner van Nagorno-Karabach. "Wij, Armeniërs kunnen hier niet meer blijven." Hij haalt adem, en vervolgt: "We weten niet waar we heen moeten, maar we willen niet meer in deze hel wonen."

Azerbeidzjan won vorige week de controle over de regio Nagorno-Karabach, na een oorlog van 24 uur. Volgens de Armeense bestuurders van Nagorno-Karabach willen vrijwel alle 120.000 inwoners het gebied ontvluchten, uit angst voor een 'etnische zuivering' door Azerbeidzjan.

Dat getal is niet overdreven, zegt Vanyan. "We praten maar over één ding: hoe komen we hier weg? Zonder militaire steun van het naburige Armenië voelt niemand zich veilig in Azerbeidzjan."

Gisteravond kwamen de eerste 1050 vluchtelingen aan in Armenië, voornamelijk zieken, ouderen en mensen die ontheemd zijn geraakt door de eendaagse oorlog. Vanochtend zijn dat er bijna 3000. In de komende maanden moet de rest van de bevolking volgen, zeggen de leiders van de regio.

Armeniërs willen weg uit Nagorno-Karabach:

In de hoofdstad Stepanakert, waar Vanyan woont, heerst verdriet, zegt hij. Het gebied was de afgelopen negen maanden afgesloten van de buitenwereld, nadat Azerbeidzjan de enige toegangsroute vanuit Armenië had afgesloten. De bevolking is door de daaropvolgende humanitaire crisis verzwakt. Nog altijd zijn er tekorten aan voedsel, medicijnen en brandstof. Door het gebrek aan elektriciteit verloopt contact met de regio moeizaam.

'Vrijwillige etnische zuivering'

De afgelopen maanden stonden in het teken van de zoektocht naar een stukje brood, dat steeds maar veel duurder werd. Toch hielden de inwoners vol, in de hoop dat de blokkade werd opgeheven en de Russische vredestroepen de Azerbeidzjanen tot de orde zouden roepen.

Maar die hoop is vervlogen. Het vertrouwen in de Russen is weg, omdat zij toekeken en niet ingrepen.

Vertrouwen in Azerbeidzjan is er sowieso niet. Bakoe belooft dat de Armeniërs in de regio met rust worden gelaten, maar dat wordt vanwege de gewelddadige voorgeschiedenis (van beide kanten) niet geloofd. En dus zit er niets anders op dan te vertrekken uit Nagorno-Karabach.

Foto's van de aankomst van de eerste vluchtelingen:

Het voelt voor Karabachers als 'opgeven', om na meerdere oorlogen en de recente blokkade op de vlucht te slaan. De Armeniërs verlaten de grond waarop hun families generaties lang hebben gewoond. Een 'vrijwillige etnische zuivering' wordt dat genoemd.

Slapen in kelders

Stepanakert is door de recente oorlogen veranderd in een groot vluchtelingenkamp, zegt Vanyan. Vluchtelingen uit gebieden die in 2020 door Azerbeidzjan werden veroverd, wonen in schuurtjes of samen in een kleine woning. Nu moeten zij opnieuw vertrekken.

Hoewel het vechten voor nu voorbij is, overnachten veel mensen in kelders, zegt hij. Een oude vrouw slaapt in een kerk, omdat ze in een kelder onvoldoende lucht krijgt. "Mensen komen naar buiten om op straat te koken, boven een kampvuurtje. Zo leven we hier."

De schade die tijdens de eendaagse oorlog is aangericht, is nog niet goed in kaart gebracht. Ook is nog niet duidelijk hoeveel slachtoffers er zijn gevallen. Een familielid van Vanyan hoort tot de vermisten, en over het lot van de inwoners van frontdorpen gaan de afschuwelijkste verhalen rond.

Op de centrale begraafplaats van Stepanakert worden dag in, dag uit nieuwe graven gemaakt, zegt Vanyan. "Het is echt verschrikkelijk om daar te zijn. Overal huilende vrouwen. Het doet veel pijn om daar te zijn."

Het contact met Vanyan vindt alleen plaats als hij bij het kantoor van het Rode Kruis is. "Het is de enige plek waar ik mijn telefoon kan opladen." Voor het kantoor staan mensen te wachten. Ze wachten daar onder meer op informatie over evacuatie naar Armenië.

Wanneer ze mogen gaan, weet niemand. "Ik hoorde dat twee bussen zijn vertrokken, maar verder weet ik niets. Mensen zoeken driftig naar de laatste beschikbare benzine, zodat ze op z'n minst tot Armenië kunnen komen."

Jarenlang deed Vanyan als journalist verslag van de situatie in 'zijn' Nagorno-Karabach. Nu zit het erop, hij heeft zijn spullen gepakt. Vandaag kan hij meerijden met een kennis naar de Armeense grens. Verslagen zegt hij: "Dit was het. Dit is het einde van Nagorno-Karabach."