Noor de Kort
redacteur Online
Noor de Kort
redacteur Online
Deze week laaide het geweld in de enclave Nagorno-Karabach hevig op. Bij gevechten vielen meer dan 200 doden en 400 gewonden. Nagorno-Karabach ligt in Azerbeidzjan, maar in de enclave wonen vooral etnische Armeniërs.
De regio kent een lange geschiedenis van conflict: na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie splitste Nagorno-Karabach zich met hulp van Armenië af van Azerbeidzjan, na een bloedige burgeroorlog. Sindsdien worden beide buurlanden in de Kaukasus gesteund door naties binnen en buiten Europa. Welke landen zijn dit en wat zijn hun belangen?
Rusland
Rusland is officieel een bondgenoot van Armenië, zegt Wouter Zweers, Europa-deskundige aan Instituut Clingendael. Beide landen zijn lid van de CSTO, de tegenhanger van de NAVO. Rusland heeft een militaire basis in Armenië en het Russische leger beschermt de Armeense grenzen. In Nagorno-Karabach is Rusland aanwezig met een vredesmacht om de etnisch Armeense bevolking te beschermen.
Maar Rusland wil niet te ver gaan, zegt Agha Bayramov, universitair docent internationale betrekkingen aan de Rijksuniversiteit Groningen. "Het Russische leger beschermt alleen de Armeense bevolking, het valt niet de Azerbeidzjaanse troepen aan." En ook de bescherming van de Armeniërs in Nagorno-Karabach valt tegen, zegt Zweers.
Het is de vraag of de Russen het niet kunnen of niet willen, zegt Zweers. "Waarschijnlijk een combinatie van beide." Rusland heeft er belang bij dat het conflict om Nagorno-Karabach voortduurt, verklaart Bayramov. "Rusland wil controle houden over de regio. Als er vrede komt, moeten de Russische troepen daar weg. Zolang er geen vrede is, kunnen ze daar blijven." Bovendien verdient Rusland geld met de verkoop van wapens aan zowel Armenië als Azerbeidzjan, zegt Bayramov.
Een rol lijkt ook te spelen dat Rusland door de oorlog in Oekraïne minder in staat is elders actief te zijn. Bovendien staat Armenië in die oorlog zeker niet zonder meer achter Rusland.
Iran
Een andere partner van Armenië is Iran, dat volgens Bayramov vooral militaire steun geeft. "Armenië beschikt over Iraanse drones, net als Rusland in de oorlog tegen Oekraïne."
"Militaire steun vanuit Iran kan belangrijk zijn voor Armenië", zegt Zweers. "Want Rusland is in het verleden een minder betrouwbare partner gebleken bij het leveren van wapens."
Het bondgenootschap tussen Armenië en Iran heeft volgens Bayramov te maken met de vijandschap tussen Iran en Israël. "Azerbeidzjan en Israël zijn bondgenoten", zegt hij. "Iran is dus een bondgenoot van Armenië om een machtsevenwicht te creëren."
Turkije
Turkije is een trouwe bondgenoot van Azerbeidzjan. Het steunde Azerbeidzjan met militaire middelen in de oorlog over Nagorno-Karabach in 2020. Ook krijgt het Azerbeidzjaanse leger training van het Turkse leger, zegt Bayramov. "En het koopt wapens van Turkije, vooral drones."
Belangrijk is de culturele verwantschap, zegt Zweers. "Het zijn allebei Turkse volken." Bovendien zijn de verhoudingen tussen Turkije en Armenië van oudsher slecht als gevolg van de Armeense genocide. In de Eerste Wereldoorlog werden de christelijke Armeniërs verdreven uit hun leefgebieden in het Turks-Ottomaanse Rijk, omdat ze de zijde van de Turkse aartsvijand Rusland zouden kiezen.
Bij het bondgenootschap speelt ook mee dat Turkije voor Azerbeidzjan "een brug naar Europa" vormt, aldus Bayramov. "De Europese Unie krijgt olie en gas vanuit Azerbeidzjan, via Turkije."
Israël
Een andere partner van Azerbeidzjan is Israël. Ook van dit land koopt Azerbeidzjan gevechtsdrones, zegt Bayramov.
De steun van Israël aan Azerbeidzjan is volgens hem verklaarbaar door de behandeling van de joodse gemeenschap in Azerbeidzjan. "Azerbeidzjan is een multi-etnisch land, en het maakt er niet uit of je joods of christelijk bent. Dat is belangrijk voor Israël: dat joden respectvol worden behandeld."
Daarnaast speelt hier opnieuw de vijandigheid tussen Iran en Israël, maar dan andersom, zegt Bayramov. "Azerbeidzjan is geen groot fan van buurland Iran, dat een bondgenoot is van Armenië. Azerbeidzjan wil dus een partner waar Iran niet blij mee is, en dat is Israël."
Verenigde Staten
De Verenigde Staten zijn geen bondgenoot van Armenië, zegt Zweers. "Zolang Armenië in de CSTO zit, de tegenhanger van de NAVO, zullen ze het land niet steunen met wapens."
Maar van Amerikaanse steun aan Azerbeidzjan is volgens Zweers ook geen sprake. Daarvoor is het land volgens hem te autocratisch.
Europese Unie
Ook de Europese Unie kiest niet echt partij. Wel zijn de banden met Azerbeidzjan aangehaald na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. "De Europese landen zijn op zoek gegaan naar andere leveranciers van olie en gas dan Rusland."
De EU krijgt daarbij de kritiek dat er een oog wordt dichtgeknepen als het gaat om mensenrechten, zegt Zweers. "Het gaat dan ook vooral om een zakelijke relatie."
Met Armenië is die relatie volgens hem anders. "Bij Armenië probeert de EU meer om de eigen normen en waarden op te leggen. Het probeert Armenië bijvoorbeeld te bewegen om democratische veranderingen door te voeren."
