Nederlanders betalen komend jaar bijna tien procent meer voor hun zorgverzekering. Het kabinet verwacht dat de premie voor de basisverzekering met 12 euro per maand toeneemt, naar gemiddeld 149 euro.
De almaar groeiende zorgkosten leidden steevast tot politiek debat, ook afgelopen week. Maar hoe erg is die kostenstijging? Vergeleken met andere westerse landen zijn Nederlanders niet uitzonderlijk veel kwijt aan zorg. Wel zeggen deskundigen: let op met onnodige behandelingen.
Zorg is het koekoeksjong van de overheidsbegroting: de kosten nemen alleen maar toe en verdringen andere investeringen.
Dat we steeds meer kwijt zijn aan zorg, staat vast. In 2000 kostte het Nederlandse zorgsysteem 45,4 miljard euro, in 2021 was dat 124,7 miljard euro. Bijna een verdrievoudiging.
Maar: alles wordt steeds duurder en de economie wordt steeds groter. Dus als je iets wil zeggen over de groeiende zorgkosten, is het beter om te kijken naar die kosten als percentage van het bruto binnenlands product, de waarde van wat Nederland in een jaar verdient.
Je ziet: bij lange na geen verdrievoudiging. Maar een toename van 10 naar 14,5 procent is nog steeds fors. En waarschijnlijk blijven de zorguitgaven stijgen, zeggen experts. "Zorg is het koekoeksjong van de overheidsbegroting; de kosten nemen alleen maar toe en verdringen daarmee investeringen in klimaat en onderwijs", zegt hoogleraar zinnige zorg Sjoerd Repping (Universiteit van Amsterdam).
Andere deskundigen vinden die ontwikkeling minder problematisch. De kostenstijging is juist ook een goed teken, zei internist en hoogleraar geneeskunde Marcel Levi (Amsterdam UMC) in Nieuwsuur. "In het grootste rampscenario groeien de zorguitgaven tot 18 procent van het bruto nationaal product. Voor een ontwikkeld en beschaafd land als Nederland, hoe erg is dat eigenlijk?"
"De grootste aanjager van de zorgkosten zijn nieuwe, betere behandelingen voor patiënten met hartkwalen, kanker, neurologische ziekten en voor kinderen die niet kunnen horen en daardoor geen spraakontwikkeling hebben. Die nieuwe therapie, die nieuwe operaties, die nieuwe medicijnen - die zijn duur. En dat drijft de zorgkosten omhoog."
Op één na duurste zorgsysteem
Patrick Jeurissen, hoogleraar betaalbaarheid van zorg aan het Radboudumc, is het met Levi eens. "Zo lang de kosten niet te snel stijgen en bijdragen aan gezondheidswinst, is het zorgsysteem prima houdbaar."
Bovendien: begin deze eeuw stegen de zorgkosten nog snel, maar sinds 2012 "eigenlijk maar weinig", zegt Jeurissen. "In 2012 had Nederland na de Verenigde Staten het duurste zorgsysteem ter wereld. Inmiddels staan we op plek acht binnen de OESO." De OESO is een economische samenwerkingsverband van 38, vooral rijke, landen.
Nederland zal "de komende tien, vijftien jaar" wel weer stijgen in het internationale rijtje, verwacht Jeurissen. "We hebben een heel vergrijzingsgevoelig zorgsysteem; onze langdurige zorg hoort bij de duurste ter wereld. En vergeleken met andere rijke landen staat Nederland nog aan het begin van die vergrijzing."
Ook Levi erkent dit. "De zorgkosten worden deels opgedreven doordat we allemaal wat ouder worden en wat meer zorg nodig hebben."
Maar, zegt Levi, die ook voorzitter is van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, de grootste aanjager van de zorgkosten blijft medische vooruitgang. En daar mag best veel geld naartoe, vindt hij. "Zelfs al worden de zorguitgaven 18 procent van het bbp, dan blijft er zat geld over om in onderwijs en nieuwe wegen te investeren. Daar moeten we niet zo doemdenkerig over doen."
Onzinzorg
Hoogleraar Repping zet daar een flinke kanttekening bij. "Natuurlijk, als mensen er beter van worden, is het goed om er geld aan uit te geven. Maar we hebben niet oneindig veel geld en zeker niet oneindig veel personeel."
Volgens hem valt er veel winst te behalen door te stoppen met zorg die bewezen niet werkt. Als voorzitter Zorgevaluatie en Gepast Gebruik bij het Zorginstituut strijdt hij tegen dit soort 'onzinzorg'. "Van meer dan de helft van de zorg weten we bovendien niet goed of patiënten er baat bij hebben."
Uit gewoonte gaan we vaak door met onbewezen behandelingen of middelen. Als artsen twijfelen over de effectiviteit, zegt Repping, zou er standaard onderzoek naar moeten komen. "Dan wordt de zorg beter én houd je de kosten in toom."
Ook Levi ziet dit als probleem. "We hebben nu een systeem waarbij voor de zorgaanbieders geldt: hoe meer je doet, hoe meer geld je krijgt. Dat leidt ertoe dat er veel zorg is die misschien helemaal niet passend is voor de patiënt."
Hoogleraar Jeurissen pleit voor bewuster zorgbeleid. "In 2017 investeerde het kabinet ineens miljarden in verpleeghuizen, nu wordt dat weer deels weggeschaafd. En eerdere bezuinigingen op de jeugdzorg moeten we nu weer repareren en dat kost onnodig extra geld. We moeten meer rekening houden met de ontwikkeling van ziekten en niet bang zijn om geld uit het budget voor de kinderzorg te verplaatsen naar de ouderenzorg, bijvoorbeeld."
