De EU zou techbedrijven moeten dwingen om apps als Instagram, Facebook en Snapchat minder verslavend te maken, vindt GroenLinks in het Europees Parlement. Sommige jongeren scrollen urenlang in oneindige tijdlijnen, en daar wil de partij een einde aan maken. "Het idee van zelfdiscipline werkt niet."
Er zijn al regels om jongeren te beschermen tegen alcohol en tabak. Zulke regels moeten ook komen tegen verslavende apps, vindt Europarlementariër Kim van Sparrentak. Ze wil bijvoorbeeld verbieden dat gebruikers eindeloos door kunnen scrollen en dat filmpjes automatisch afspelen. Ook hoopt ze een einde te maken aan algoritmes die zijn ontwikkeld door "hele legers psychologen en app-ontwikkelaars in Silicon Valley".
Ze krijgt bijval van het Trimbos-instituut, dat onderzoek doet naar verslavingen. "Je kunt niet verwachten dat bedrijven zelf effectieve maatregelen gaan uitzetten", zegt Anouk Tuijnman tegen Nieuwsuur. "Ze hebben er financieel belang bij dat mensen zo veel mogelijk tijd op hun platform besteden."
Het verslavende systeem
Wat maakt apps als Instagram, Facebook en Snapchat nou zo verslavend? Tuijnman legt uit dat dat komt door het beloningssysteem. De tijdlijnen hebben eindeloos veel content. De ene keer worden gebruikers 'beloond' met bijvoorbeeld een heel leuke video. Maar de andere keer niet. Gevolg: gebruikers blijven constant zoeken naar die beloning. "Zo verval je in een eindeloze loop van content kijken."
En dat is erg, zegt de onderzoeker, want kinderen kunnen al die uren ook besteden aan nuttigere dingen. Bovendien zijn er onderzoeken die zeggen dat mensen somber worden van sociale media.
Nieuwsuur vroeg jongeren hoe lang ze per dag op hun telefoon zitten:
Of jongeren echt ongelukkig worden van sociale media, durft Tuijnman niet met zekerheid te zeggen. Maar: "Als je als somber bent en je komt op die platforms, dan helpt het niet als je wordt geconfronteerd met mensen die het veel leuker hebben. Of je ziet andere mensen die neerslachtig zijn en jou nog verder die neerslachtigheid in duwen."
Er zijn ook voordelen
Tegelijkertijd wijst Trimbos ook op de voordelen van sociale media, want die zijn er volgens Tuijnman wel degelijk. "Voor sommige mensen is het een plek waar ze zichzelf kunnen zijn, waar ze mensen kunnen ontmoeten." Ook wijst ze erop dat kinderen veel kunnen leren van sommige games.
Socialmedia-bedrijven gaan graag het gesprek aan, zegt Siada El Ramly. Zij is algemeen directeur van DOT EUrope, een Europese branchevereniging die onlineplatforms vertegenwoordigt. Tegelijkertijd noemt ze het "voorbarig" om nu al met zekerheid te zeggen dat Instagram, Facebook en Snapchat verslavend zijn. "We moeten het grondiger onderzoeken."
Verder benadrukt El Ramly dat techbedrijven al beleid maken om verslaving tegen te gaan. Zo bieden ze de optie om een schermtijdlimiet in te stellen.
'Wetgeving moeilijk te handhaven'
Het klopt dat sommige bedrijven al dingen doen, maar dat is niet genoeg, zegt Joe Toscano. Hij is bekend van de Netflix-documentaire 'The Social Dilemma'. Toscano werkte als consultant bij Google, maar hij vertrok omdat hij worstelde met de manier waarop technologie de samenleving beïnvloedt.
Hij is blij met het plan van Van Sparrentak, want hij stoort zich mateloos aan bijvoorbeeld suggestie-video's die automatisch afspelen. Ook ergert hij zich aan inhoud die onvindbaar wordt nadat de gebruiker de pagina vernieuwt. "Dat dwingt ons namelijk om opnieuw door het platform te navigeren."
Tegelijkertijd vreest Toscano dat wetgeving niet effectief zal zijn omdat het moeilijk te handhaven is. Of iets verslavend is, is soms subjectief. Zo zal een rechter er ook naar kijken, denkt hij.
De EU zou zich volgens Toscano vooral moeten richten op 'inline' reclame, oftewel reclames die er net zo uitzien als andere posts. "Dat is misschien wel de gevaarlijkste tendens van nu. Dan kunnen gebruikers het verschil tussen gewone en betaalde inhoud niet meer ontcijferen."
Het Europees Parlement gaat zich binnenkort buigen over het voorstel van Van Sparrentak. Als haar plannen bevallen moeten ook de 27 landen die lid zijn van de EU er nog mee akkoord gaan.
