Zahra studeert nu in Nederland, als Afghaanse is ze daarmee een uitzondering

• Lennard Swolfs

  redacteur Buitenland

"Hier kun je in een café uit wel twintig soorten koffie kiezen", vertelt Zahra lachend. "Dat kennen we in Afghanistan niet. Ik ben een beetje in de war van alle indrukken, alles is totaal nieuw voor me." De 21-jarige studente uit Afghanistan is sinds half augustus in Nederland en heeft afgelopen week meegedaan aan de introductieweek in Leiden.

Zahra begint morgen aan haar mediastudie aan de Universiteit Leiden. Ze heeft een studiebeurs gekregen en wist Kabul onlangs te verlaten. Hoeveel vrouwen sinds de machtsovername van de Taliban in de zomer van 2021 op een studentenvisum naar Nederland zijn gekomen, is niet bekend. Maar het lijkt erop dat Zahra de enige is.

In Kabul studeerde Zahra fotografie. Ze moest nog één jaar, maar kon het niet afmaken. De Taliban sloten vorig jaar december namelijk alle universiteiten voor vrouwen, nadat ze eerder al middelbaar onderwijs voor meisjes hadden verboden.

"De universiteit was mijn laatste hoop en die hebben ze van me afgepakt. Het was een van de weinige plekken waar we nog wel mochten komen. Al was het met veel beperkingen, zoals strenge kledingvoorschriften. Ik accepteerde het - als ik maar deel kon uitmaken van de samenleving. Maar de Taliban stuurden ons zonder enige reden naar huis."

Op 15 augustus stond Zahra voor de Tweede Kamer om aandacht te vragen voor de situatie van vrouwen in Afghanistan. Ze was toen net een paar dagen in Nederland. Die dag was het precies twee jaar geleden dat de Taliban de macht overnamen in Afghanistan.

Toen de Taliban in de zomer van 2021 de macht grepen, beloofden ze niet terug te zullen keren naar hun streng islamitische schrikbewind tussen 1996 en 2001. Maar van die belofte komt niets terecht. Vrouwen mogen geen onderwijs volgen, parken en sportscholen zijn voor hen verboden terrein, en op straat moeten ze hun gezicht bedekken en worden vergezeld door een mannelijk familielid.

Weg uit Afghanistan

Na het sluiten van de universiteiten bracht Zahra haar dagen vooral thuis door, zoals veel vrouwen in Afghanistan. Ze besloot op zoek te gaan naar een studiebeurs om in het buitenland verder te studeren. Die vond ze uiteindelijk via de Universiteit Leiden.

Maar Afghaanse vrouwen mogen het land niet verlaten zonder mannelijke reisgenoot. Eind vorige maand hielden de Taliban nog zo'n honderd vrouwen tegen die per vliegtuig op een studentenvisum naar Dubai wilden. Bovendien heeft Nederland geen ambassade meer in Afghanistan en dus reisde Zahra over land naar Pakistan om daar bij de ambassade haar studentenvisum op te halen.

Het lukte haar uiteindelijk om halverwege augustus via Pakistan en Qatar naar Nederland te komen. Burgerinitiatief Hart voor Afghanistan helpt haar hier op weg en roept Nederlandse onderwijsinstellingen al langer op om Afghaanse studentes naar Nederland te halen. "Voor veel Afghaanse vrouwen is dit het laatste beetje hoop in hun uitzichtloze situatie", zegt medeoprichter Maya Aumaj.

Maar Afghaanse vrouwen hier laten studeren is een ingewikkeld proces, laat een woordvoerder van de Universiteit Leiden weten.

"Als studenten de juiste vooropleiding hebben, een taaltest hebben afgelegd en aan de voorwaarden voor een studievisum voldoen, kunnen ze aan een Nederlandse universiteit studeren. Dat dit niet zo eenvoudig is, heeft te maken met de moeilijkheden die vrouwen in Afghanistan ervaren en met de hobbels die zij moeten nemen voordat zij hierheen kunnen komen. Hierop hebben universiteiten geen invloed, helaas."

De woordvoerder benadrukt dat de studiebeurs van Zahra is gefinancierd via het LUF-fonds. Dat is een fonds dat bestaat uit particuliere middelen van schenkers en alumni. "We helpen waar we kunnen en we doen dit heel graag, maar makkelijk is het helaas dus niet."

Terughoudendheid

Maya Aumaj van Hart voor Afghanistan is in gesprek met verschillende onderwijsinstellingen, maar merkt terughoudendheid. "Er zijn veel vragen over de praktische uitvoerbaarheid. Maar het verhaal van Zahra laat zien dat het niet onmogelijk is. Ze is inderdaad een uitzonderingsgeval en natuurlijk zijn er veel uitdagingen, maar die wegen niet op tegen het feit dat het leven voor vrouwen in Afghanistan onmogelijk wordt gemaakt."

Ook wijst ze op de mogelijkheden om meisjes en vrouwen in Afghanistan online onderwijs op maat aan te bieden. "Sommige vrouwen hoeven nog maar een paar vakken af te ronden voor hun diploma. Dat kan ook online, maar daarvoor moet wel een infrastructuur zijn, een goede internetverbinding en elektriciteit."

'Mijn plicht om te helpen'

Zahra is dankbaar dat ze nu in Nederland aan een nieuwe studie kan beginnen. "Nederland is veilig en Leiden is een prachtige stad. Ik kan hier dragen wat ik wil, doen wat ik wil en iedereen respecteert het." Maar ze mist haar land nog elke dag. "Hele dagen denk ik aan mijn familie en aan Afghanistan."

Haar droom is om uiteindelijk een master te doen en daarna de vrouwen in Afghanistan te helpen. "Als de situatie veilig is voor mij, wil ik terug naar Afghanistan om me in te zetten voor de positie van meisjes en vrouwen. Als dat niet kan, doe ik het vanuit een ander land. Het voelt als mijn plicht om dat te doen."