Afghaanse vrouwen geven zich niet gewonnen, ondanks toenemende onderdrukking

• Lennard Swolfs

  redacteur Buitenland

De Taliban in Afghanistan onderdrukken vrouwen steeds meer. Deze week maakten ze bekend dat schoonheidssalons binnen een maand moeten sluiten. Het is de zoveelste stap om vrouwen uit het straatbeeld te wissen. Toch zijn er nog steeds vrouwen en meisjes in het land die zich blijven verzetten tegen de toenemende onderdrukking. Ze doen hun verhaal aan de NOS.

"Vorige week was ik nog bij de schoonheidssalon om mijn haar mooi te maken voor het offerfeest", vertelt de 20-jarige Hawa uit Kabul. "Het was een van de weinige plekken waar we nog samen konden komen. Als de Taliban ons niet willen zien, waarom doen ze dan niet hun ogen dicht?"

Valse belofte

In de zomer van 2021 grijpen de Taliban de macht in Afghanistan. Ze beloven niet terug te keren naar hun streng islamitische schrikbewind zoals ze dat tussen 1996 en 2001 voerden. Maar van die belofte komt niets terecht. Meisjes mogen niet meer naar de middelbare school en universiteiten zijn voor vrouwen gesloten. Parken en sportscholen zijn verboden terrein en op straat moeten vrouwen hun gezicht bedekken en worden vergezeld door een mannelijk familielid. De VN waarschuwt voor genderapartheid.

De 20-jarige Hawa brengt sinds het sluiten van de universiteit haar dagen vooral thuis door. Soms zit ze wel 24 uur op haar slaapkamer. "De Taliban zien ons als instrument. Ze gebruiken vrouwen voor seks, om voor ze te koken en om op de kinderen passen. Die gedachte wil ik doorbreken."

De Taliban slaan straatprotesten hardhandig neer en voeren weer lijfstraffen uit. Daarom zoeken vrouwen zoals Hawa naar andere manieren om zich in te zetten voor vrouwenrechten. Ze geeft bijvoorbeeld online Engelse les en leert jonge vrouwen om voor zichzelf op te komen en zichzelf te ontwikkelen.

"Ik leer ze hoe ze hun dag moeten indelen, hoe ze doelen moeten stellen en hoe ze zelfstandig kunnen studeren met behulp van internet. Veel vrouwen hebben hun hoop verloren en moeten worden gemotiveerd. Die motivatie probeer ik ze te geven."

Hawa weet zeker dat de Taliban haar online lessen zullen verbieden als ze erachter komen. Vanwege haar veiligheid geeft ze de lessen anoniem. Veel van haar studenten weten niet eens dat ze in Afghanistan woont.

Een andere organisatie laat aan de NOS weten nog steeds fysiek les te geven, bijvoorbeeld bij mensen thuis. Dat gebeurt vooral in de afgelegen gebieden met een slechte internetverbinding.

Eén van de studenten maakte enkele weken geleden deze foto van zo'n les:

Maar dit brengt grote risico's met zich mee. De Taliban treden steeds harder op tegen dit soort initiatieven. Eind maart nog werd activist Matiullah Wesa met veel geweld gearresteerd. Hij reed met zijn mobiele school langs dorpen om les te geven.

Al snel ging de hashtag #freeMatiullahWesa rond op Twitter. Social media worden veel gebruikt om aandacht te vragen voor de situatie in Afghanistan, vertelt Sahar. Zelf deelt ze regelmatig berichten over de beperkingen voor vrouwen en probeert ze allerlei hashtags trending te maken.

"Ik ben maar alleen en het is moeilijk om in je eentje alles te veranderen. Maar ik zie wel dat mijn berichten internationaal worden gedeeld en geliket. Daarmee hoop ik toch iets van impact te maken en de stem van Afghaanse vrouwen en meisjes te zijn."

Poëtisch protest

De 16-jarige Anahel uit Kabul vraagt aandacht voor haar land door het schrijven van gedichten. "Die gaan vooral over sociale kwesties", vertelt ze aan de telefoon. Haar vader helpt met vertalen. "Ik schrijf veel over vrouwenrechten en het geweld tegen vrouwen en meisjes."

Ze herinnert zich de dag dat haar school gesloten werd nog goed. "Het was het begin van het nieuwe schooljaar. Twee uur na de start van de les kwamen mannen van de Taliban het gebouw binnen. Ze schopten ons naar buiten en sloten het hek van de school."

Sindsdien brengt ze net als vele anderen haar dagen vooral thuis door. Ze is bang voor de Taliban. "Op iedere straathoek staan mannen met baarden en wapens. Ze vragen aan vrouwen en meisjes waar we heen gaan, wat we gaan doen en met wie we hebben afgesproken. Dit kun je geen leven noemen."

Het verlangen om weer naar school te mogen beschrijft Anahel in een gedicht dat door Unicef is vertaald:

Haar eerste dichtbundel is vorig jaar gepubliceerd door een uitgever in Kabul. Haar tweede dichtbundel is zo goed als af, maar uitgeven in Afghanistan kan niet meer. De Taliban bepalen wat uitgevers mogen publiceren en ze weet zeker dat ze hiervoor geen toestemming krijgt.

"Misschien sturen we het naar het buitenland, zodat het daar afgedrukt kan worden. Ik wil dat mijn gedichten de stem zijn van de meisjes en vrouwen in Afghanistan."

Niets is voor altijd

De vrouwen vinden het moeilijk om naar de toekomst te kijken. Ze geven toe dat de huidige situatie weinig hoopgevend is, maar proberen toch positief te blijven. "Niets is voor altijd", zegt Sahar. "We hebben twintig jaar lang gevochten voor onze rechten en ik weet zeker dat we die ooit weer terugkrijgen."