29 Weken op rij gaan boze Israëliërs de straat op. Vandaag komen de protesten tot een hoogtepunt met het einde van een vierdaagse mars naar het parlement. De demonstranten richten hun woede op de regering die 'ondemocratische' wetswijzigingen voorbereidt. Zelfs het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) in Nederland maakt zich zorgen over die hervormingen.
Wat zijn die hervormingen precies? Kortgezegd wil de regering van premier Benjamin Netanyahu de macht van rechters verkleinen en de macht van de politiek vergroten. En dat vindt CIDI-directeur Naomi Mestrum zorgwekkend.
Radicale hervormingen doorvoeren is prima, zegt ze, zeker in een relatief jonge staat als Israël. "Maar dan moet je dat in goed overleg doen met je oppositie. Het gebeurt nu niet in een brede consensus."
De plannen van Netanyahu
Een van de plannen is dat het parlement voortaan besluiten van het Hooggerechtshof kan terugdraaien. Ook wil de regering zelf rechters benoemen, die bovendien nieuwe wetten niet meer mogen toetsen. Als de plannen doorgaan staat het Hooggerechtshof, de enige instantie die de politiek controleert, grotendeels buitenspel.
Stop met Netflixen en kom in actie, want onze democratie is in gevaar
Óf de plannen doorgaan wordt mogelijk begin volgende week bekend, als het parlement stemt over een of meerdere wetswijzigingen. Het is nog geen gelopen zaak: ook binnen de regeringspartijen zijn sceptici. Zo probeert de minister van Defensie de stemming uit te stellen.
Grote mars over de snelweg
Tienduizenden demonstranten liepen deze week een protestmars vanuit Tel Aviv naar de Knesset, het parlement in Jeruzalem. Dat leverde indrukwekkende beelden op van mensen met vlaggen die in een colonne over de snelweg naar de hoofdstad trekken. Het protest is nog niet voorbij: de actievoerders zijn van plan in tenten te overnachten bij het parlement.
Ook op veel andere plekken in het land waren demonstraties. Niet alleen 'gewone' burgers uiten hun zorgen; ook oud-leiders van de Mossad, de Israëlische geheime dienst, steunen de protesten. Net als voormalige stafchefs van het leger.
Activist Tomer Avital zag naar eigen zeggen nog nooit zo'n groot protest in zijn land. Zelf liep hij ook mee. Tegen landgenoten die zich géén zorgen maken, zegt hij: "Stop met Netflixen en kom in actie, want onze democratie is in gevaar."
Polen en Turkije achterna
Avital werkt als journalist en wilde zich daarom aanvankelijk niet politiek uitspreken. Maar de afgelopen maanden deed hij niet alleen mee aan protesten, hij organiseerde ze zelfs. "Er is geen andere optie." Avital wijst naar landen als Polen en Turkije, waar de politiek rechters ook wil inperken. "Dat laten we niet gebeuren in Israël."
Ook schrijver Samuel Hyde loopt in de mars. Hij benadrukt dat rechters de enigen zijn die de regering toetsen. "We hebben geen grondwet, geen senaat, geen Congres. Als je het Hooggerechtshof buitenspel zet controleert niemand de macht van de overheid."
Vrouwenrechten
Die overheid wordt de laatste jaren steeds conservatiever. Zo is de ultra-orthodoxe Shas-partij de op een na grootste partij in de regering. Vrouwenrechtenactivist Moran Zer Katzenstein vreest daarom dat het gedaan is met de gelijkheid in haar land. "Elke keer als vrouwenrechten in gevaar kwamen, stond het Hooggerechtshof aan onze zijde."
De overwegingen van Netanyahu
Netanyahu leidt sinds enkele maanden zijn zesde kabinet. Het is de meest rechtse regering ooit in Israël. In 1996 werd Netanyahu voor het eerst premier. Waarom komt hij uitgerekend nu met deze controversiële wetswijzigingen?
Volgens CIDI-directeur Mestrum is dat omdat hij zijn ultra-orthodoxe en extreemrechtse coalitiepartijen tevreden wil houden. Bovendien, benadrukt ze, wordt Netanyahu in verband gebracht met corruptie. Dus zou hij alle mogelijkheden aangrijpen om zijn macht te versterken.
In een eerdere toespraak zei Netanyahu dat de hervormingen de democratie "alleen maar sterker maken". Verhalen over de ondergang van de rechtsstaat noemt hij 'absurd'. "Het is allemaal bangmakerij." Eind april lieten ook voorstanders van de wet zich horen: een grote groep mensen demonstreerde toen voor de plannen van de premier.
Het CIDI zet zich vanuit Nederland in voor de belangen van Israël en Joden. Meestal houdt de organisatie zich afzijdig als het gaat over binnenlandse politiek in Israël. Maar nu maakt directeur Mestrum een uitzondering. "Deze coalitie heeft best wel extreme ideeën. "
Volgens de laatste berichten gaat het Israëlische parlement maandag stemmen over een van de wetswijzigingen. Al hopen sommige demonstranten nog op uitstel. De uitkomst van die stemming? "Dat is echt moeilijk te voorspellen", zegt Mestrum.
