Minister Weerwind grijpt alsnog in bij mensenrechtencollege

• Siebe Sietsma en Ben Meindertsma

  onderzoeksredactie

Minister Franc Weerwind voor Rechtsbescherming heeft de afgelopen weken zijn invloed aangewend om de bestuurlijke impasse bij het College voor de Rechten van de Mens te doorbreken. Twee klokkenluiders krijgen voorlopig hun salaris doorbetaald en een interim-voorzitter moet ervoor zorgen dat er weer besluiten kunnen worden genomen.

Het college, dat oordeelt over discriminatieklachten, verkeert in een bestuurlijke crisis, bleek vorige maand uit onderzoek van de NOS en Nieuwsuur. Vier van de acht collegeleden hebben bij het ministerie van Justitie melding gedaan van intimidatie, discriminatie en vriendjespolitiek door voorzitter Jacobine Geel. Weerwind heeft daarom een onderzoekscommissie aangesteld onder leiding van oud-minister Winnie Sorgdrager.

Geel spreekt de aantijgingen tegen. Ze heeft zich begin deze maand ziek gemeld, omdat ze naar eigen zeggen haar werk niet meer kan doen als gevolg van de bestuurlijke crisis.

Minister Weerwind wilde niet ingrijpen voordat het onderzoek is afgerond, vanwege de onafhankelijke positie van het college. Omdat de zaak escaleerde en het college geen besluiten meer kon nemen, heeft de minister de afgelopen weken achter de schermen alsnog gezocht naar oplossingen. Onder andere het management en de Ondernemingsraad hadden de minister om ingrijpen gevraagd.

Bescherming van klokkenluiders

Een van de heikele kwesties is de positie van twee van de vier melders. Kort na hun melding kregen ze te horen dat ze niet voor een tweede termijn benoemd zouden worden, omdat de Raad van Advies schoon schip wilde maken vanwege bestuurlijke spanningen die al langer speelden. Vanaf 1 juli zijn ze daarom niet langer werkzaam voor het college. Volgens het ministerie genieten ze bescherming als klokkenluiders en mogen ze daarom geen nadeel ondervinden van hun melding.

De Raad van Advies vindt echter dat de twee klokkenluiders geen onrecht is aangedaan omdat het besluit om hen niet opnieuw te benoemen los zou staan van hun melding. Het ministerie lijkt hier niet van overtuigd. Om mogelijke benadeling te voorkomen, krijgen de twee melders hun loon de komende maanden doorbetaald, totdat de uitkomsten van het onderzoek van de commissie Sorgdrager duidelijk zijn. Daarna kunnen de twee leden eventueel alsnog worden herbenoemd.

Het besluit van de minister is opmerkelijk. De Nationale Ombudsman, de voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens en de voorzitter van Raad van de Rechtspraak zijn lid van de Raad van Advies en vanuit hun hoofdfunctie betrokken bij de bescherming van klokkenluiders. Ze hebben via een advocaat aan de twee melders laten weten dat van benadeling geen sprake kan zijn. Klaarblijkelijk is volgens het ministerie de bescherming bij het mensenrechtencollege dus mogelijk wel in het geding.

Vanwege hun privacy wil het ministerie de regeling met de klokkenluiders niet bevestigen. De advocaat van de melders laat desgevraagd weten dat dit inderdaad het voorstel is dat het ministerie heeft gedaan, maar dat de melders hier geen genoegen mee nemen. "De benadeling wordt pas echt opgeheven als ze ook hun werk mogen blijven doen", aldus de advocaat.

Nieuwe benoemingsprocedures

Voor haar ziekmelding heeft Jacobine Geel ondervoorzitter Jan-Peter Loof aangewezen als waarnemend voorzitter. Omdat dit tot bezwaren leidde bij enkele collegeleden, heeft de minister een interim-voorzitter van buiten benoemd, Jos Silvis, oud-procureur-generaal bij de Hoge Raad.

Door het tijdelijke vertrek van Geel en het opstappen en gedwongen vertrek van vijf andere leden zijn in het najaar nog maar drie collegeleden over om adviezen te schrijven en zittingen te doen, onder andere in zaken van gedupeerden van de toeslagenaffaire. Volgens de wet moet het college uit minimaal negen leden bestaan. De belangrijkste taak van Silvis is daarom het starten van nieuwe benoemingsprocedures, zodat het functioneren van het college niet verder in gevaar komt.