Gastheer NAVO-top: veiligheidsgaranties voor Oekraïne nodig, nog geen consensus
De NAVO moet een duidelijke toezegging doen aan Oekraïne over de toetreding tot het militaire bondgenootschap. En in de tussentijd zou Oekraïne al bepaalde veiligheidsgaranties moeten krijgen. Daarop hamert Gabrielius Landsbergis, de Litouwse minister van Buitenlandse Zaken, in een gesprek met de NOS. Hij bezocht vandaag in Den Haag zijn Nederlandse ambtgenoot Wopke Hoekstra.
Litouwen is volgende maand de gastheer van de NAVO-top. Bovenaan de agenda van de bijeenkomst in Vilnius staat de steun aan Oekraïne, waaronder het NAVO-lidmaatschap. "Het is een erg ingewikkeld onderwerp, omdat niet alle lidstaten er hetzelfde over denken. Sommige landen zijn bang dat NAVO-uitbreiding een escalatie is, waar ik het natuurlijk niet mee eens ben."
Zolang de oorlog voortduurt, zal Oekraïne geen lid worden. Daarom kijkt Landsbergis naar het moment dat de oorlog voorbij is. "Zodra Oekraïne de oude grenzen heeft veilig gesteld, kan het lid worden. Daarover moeten we in Vilnius praten." Kyiv moet een duidelijk tijdpad worden geboden, aldus de minister.
Oekraïne in de NAVO maakt ons veiliger.
De Litouwer wil niet zeggen welke landen op dit moment tegenstander zijn van een toekomstig NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne. Duidelijk is dat Hongarije niet enthousiast is over het plan. Toen de secretaris-generaal van de NAVO in april zei dat Oekraïne thuishoort in het bondgenootschap, twitterde premier Orbán één woord: "Wat?!".
Landsbergis hoopt de twijfelaars over de streep te trekken met argumenten. "Sommige landen denken dat Oekraïne een afnemer van veiligheidssteun zal blijven, maar het is juist andersom. Het heeft een van de grootste en sterkste legers van Europa. Oekraïne in de NAVO maakt dus óns veiliger."
Veiligheidsgaranties
In de periode tot de NAVO-toetreding zou Oekraïne veiligheidsgaranties moeten krijgen. Over de invulling daarvan wordt nog volop gediscussieerd. Landsbergis: "Belangrijk is dat zulke garanties geen vervanging van NAVO-lidmaatschap moeten zijn, alleen een tijdelijke oplossing."
De sterkste veiligheidsgarantie is de uitbreiding van Artikel 5 van de NAVO ("Een aanval op één is een aanval op allen") naar kandidaat-leden, waarbij steun wordt geleverd bij een eventuele nieuwe aanval. Dat kan ook bilateraal: het Verenigd Koninkrijk heeft een veiligheidspact gesloten met Zweden in afwachting van NAVO-toetreding. Zoiets zou Litouwen ook graag zien, "maar wij zijn als klein land beperkt in de mogelijkheden".
Litouwen behoort tot de belangrijkste partners van Kyiv en zijn jonge minister van Buitenlandse Zaken tot de meest uitgesproken stemmen in het debat over steun aan Oekraïne. Hij staat een harde lijn tegenover Rusland voor: onderhandelen met het 'onbetrouwbare' Moskou heeft geen zin, bevrijding van heel Oekraïne is de enige oplossing voor langdurige vrede.
In het verleden hekelde hij de 'westsplaining'. Die term wordt gebruikt voor het negeren door 'betweterige' West-Europeanen van waarschuwingen uit Midden- en Oost-Europa over de Russische dreiging. Landen als Litouwen kregen met de Russische inval in Oekraïne het gelijk aan hun kant, en sindsdien wordt er beter geluisterd, zegt Landsbergis. "Er wordt begrepen dat wij de mindset van Rusland beter begrijpen, omdat ook wij onze Russische bezetting hebben geleefd."
33.000 Oekraïense vlaggen
Litouwen doet er alles aan om de NAVO-top als dé Oekraïne-top de geschiedenisboeken in te laten gaan. De gemeente Vilnius wil 33.000 Oekraïense vlaggen in de stad ophangen, om te benadrukken dat Oekraïne het 33e lid van de militaire alliantie kan worden, naast de verwachte toetreding van het 32e lid, Zweden.
'Vilnius 2023' moet de mislukking van 'Vilnius 2013' doen vergeten. Op die EU-top weigerde toenmalig president Janoekovitsj van Oekraïne een associatieakkoord te tekenen. Het vormde het begin voor de Majdan-protesten in Kyiv, gevolgd door de Russische annexatie van de Krim en Russische bemoeienis in Oost-Oekraïne.
Er staat dus veel op het spel op de NAVO-top. Landsbergis: "Als we Oekraïne een heel duidelijke toezegging kunnen doen over het NAVO-lidmaatschap, dan zal deze top een succes zijn."
