Na vertrek van Sturgeon gaan Schotse nationalisten een woelige periode tegemoet
"Het was een grote eer premier te zijn van het land waarvan ik houd. Ik ben trots op wat we bereikt hebben. Maar na 35 jaar in de politiek, 24 jaar in het parlement, zestien jaar in de regering en meer dan acht jaar als premier is het tijd dat Nicola Sturgeon de politicus plaatsmaakt voor de persoon Nicola Sturgeon."
Met die woorden nam de langstzittende premier van Schotland deze week formeel afscheid van de politiek. Maandag kiezen de leden van de Schotse Nationale Partij (SNP) een nieuwe leider, die dan ook automatisch de nieuwe Schotse premier wordt.
Sturgeon groeide de afgelopen decennia uit tot een van de invloedrijkste politici in het Verenigd Koninkrijk. Onder haar bewind werd de SNP mainstream en daarmee ook het streven naar Schotse onafhankelijkheid. Tijdens haar regeerperiode wist ze meer en meer bevoegdheden los te weken van de centrale regering in Londen. De partij is al sinds 2007 aan de macht in Schotland, een ongekend electoraal succes.
Onderwijssysteem op de schop
Niet op alle vlakken is het SNP-bestuur een succes gebleken. Dat geldt bijvoorbeeld voor het onderwijs en de zorg, twee belangrijke beleidsterreinen die onder de verantwoordelijkheid van de Schotse regering zijn komen te vallen.
De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) concludeerde vorig jaar nog dat het hele Schotse onderwijssysteem op de schop moet. Schotse schoolprestaties lopen achter bij die van veel ontwikkelde landen en op bepaalde punten presteert Schotland op dit gebied minder dan Engeland.
Ook is het Schotse zorgstelsel onder SNP-bestuur niet aanmerkelijk verbeterd. Net als in de rest van het Verenigd Koninkrijk heeft de gezondheidsdienst in Schotland te kampen met enorme wachtlijsten voor ziekenhuisbehandelingen en schreeuwende arbeidstekorten.
Het uitblijven van verbeteringen op die terreinen heeft bijgedragen aan de afnemende populariteit van de SNP. Volgens de peilingen is de Schotse Nationale Partij nog steeds de grootste, maar Labour kruipt steeds dichterbij.
Schotse onafhankelijkheid
Ook op het optreden van Nicola Sturgeon, die jarenlang onaantastbaar leek, kwam steeds meer kritiek. De Schotse premier vocht een hard gevecht uit met Londen om een nieuw referendum over Schotse onafhankelijkheid af te dwingen. Een gevecht dat ze uiteindelijk verloor na een uitspraak van het Britse Hooggerechtshof. Volgens critici was ze zo geobsedeerd met haar streven naar onafhankelijkheid dat ze vergat het land te besturen.
Een belangrijk keerpunt was de omstreden transgenderwet die het mensen makkelijker maakt van geslacht te veranderen. Ondanks aanzienlijk verzet uit haar eigen partij zette Sturgeon de wet door. Langzaam begonnen scheuren te ontstaan in haar eens zo onverwoestbare pantser.
In februari verraste Sturgeon vriend en vijand door onverwacht haar vertrek aan te kondigen. Ze ontkende dat haar aftreden verband hield met de transgenderwet. Enkele weken daarvoor had ze in een interview gezegd dat er nog "genoeg energie in de tank" zat, maar die tank bleek toch een stuk leger te zijn.
Breuklijnen in partij
Haar dalende populariteit had ook een weerslag op het belangrijkste streven van de SNP. Tijdens een groot deel van haar regeerperiode nam de steun voor een onafhankelijk Schotland gestaag toe. Zeker na Brexit tekende zich een meerderheid vóór onafhankelijkheid af. Maar het afgelopen jaar is die steun weer afgenomen. Volgens bijna alle opiniepeilingen zijn er nu meer tegen- dan voorstanders van de Schotse onafhankelijkheid.
Er begonnen zich steeds meer breuklijnen te manifesteren in de partij. Met Sturgeon aan het roer profileerde de SNP zich als een progressief-linkse partij. Maar de SNP was altijd een brede partij met verschillende politieke stromingen, dus het wil wel eens schuren.
Die frictie is aan de oppervlakte gekomen met de leiderschapsverkiezingen. Drie kandidaten hebben zich gemeld. Kate Forbes, minister van Financiën onder Sturgeon, is een uitgesproken conservatieve christen die tegenstander is van het homohuwelijk. Humza Yousaf is een Sturgeon-adept van Pakistaanse komaf. Hij presenteert zich als het progressieve en diverse gezicht van de partij. Ash Regan was staatssecretaris in het kabinet-Sturgeon, maar stapte in oktober op uit onvrede met de transgenderwet. Zij heeft zich opgeworpen als de anti-Sturgeon en wil een rechtsere koers varen op economisch gebied.
Zo breekt met het vertrek van Sturgeon een nieuw tijdperk aan in de Schotse politiek. De Schotse Nationale Partij gaat een onzekere, woelige periode tegemoet.
